“Eenzijdig indienen van natuurbeheerplannen door Natuurpunt is ronduit arrogant”

513 hectare landbouwgronden mee ingekleurd

Op zijn Facebook-pagina doet burgemeester Reekmans zijn verhaal over de kwestie. “Zonder enig overleg met de landbouwsector en met de betrokken gemeentebesturen heeft Natuurpunt een visie voor natuurbeheer in onze regio en gemeente uitgeschreven in een natuurbeheerplan”, klinkt het. Het gaat om het natuurbeheerplan Brongebieden van de Vossel dat over het grondgebied van de gemeenten Glabbeek, Tienen, Lubbeek en Sint-Joris-Winge loopt.

Volgens Reekmans heeft Natuurpunt de percelen die ze vandaag al in de regio in beheer heeft, met elkaar verbonden door een groot gedeelte landbouwgronden op te nemen in een globaal kader. “Natuurpunt wil hiermee natuurdoelen halen op een oppervlakte van 77,14 hectare, maar neemt hiervoor een overdreven ruime perimeter aan landbouwgronden van maar liefst 513 hectare”, aldus de burgemeester. “Na de stikstofsaga zorgt ook dit plan van Natuurpunt in onze regio alweer voor heel wat onzekerheid voor onze landbouw.”

Geen gedragen visie

Reekmans noemt het “ronduit arrogant” dat Natuurpunt dat plan eenzijdig heeft ingediend zonder enige overleg met de betrokken gemeenten en de landbouwsector. “Deze intekening in het globaal kader is dus absoluut geen gedragen visie. Dat globale kader gaat ruimer dan enkel de percelen in beheer of eigendom van Natuurpunt. Het gaat vooral om percelen die in gebruik zijn door landbouwers.” De burgemeester hamert erop dat landbouwgronden in agrarisch gebieden behouden moeten blijven voor landbouwdoeleinden. “Dat stelt het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan én de zonering van de gewestplannen.”

Hij kondigt aan dat de gemeente zich zal verzetten tegen “dit absurde plan van Natuurpunt” door formeel bezwaar in te dienen bij het Agentschap Natuur en Bos (ANB). Reekmans hoopt dat de andere betrokken gemeenten hetzelfde zullen doen als ze niet willen dat de landbouw in hun regio in de toekomst dreigt te verdwijnen.

Beperkte bekendmaking van publieke consultatie

In elk geval zullen de gemeenten snel moeten zijn met hun bezwaren, want de consultatieperiode loopt maar tot en met 11 oktober. “We hebben dit toevallig op de website van ANB ontdekt. Geen enkele van de vier betrokken gemeenten bleek tot nu toe op de hoogte”, zegt Reekmans aan regionale zender ROBtv.

Op de regionale zender reageert ook Pieter Abts van Natuurpunt. Hij wijst erop dat er een manier is afgesproken waarop een natuurbeheerplan publiek geconsulteerd kan worden. “Dat is via een website van ANB en dat is de procedure waarop het nu loopt”, stelt hij. Op de vraag of het de bedoeling is dat iedereen daar altijd gaat op kijken, antwoordt Abts dat “het de bedoeling is dat mensen die willen geconsulteerd worden, ook geconsulteerd kunnen worden”. Hij maakt daarbij de vergelijking met de procedure voor een bouwvergunning. “Als een bouwvergunning aangevraagd wordt, moet u ook zelf gaan kijken op een website”, stelt hij.

Jeroen Denaeghel, woordvoerder van ANB, wijst erop dat in het geval van het natuurbeheerplan Brongebieden van de Vossel, de betrokken gemeenten wel op de hoogte zijn gesteld. “Op 17 juli werd door ANB advies gevraagd aan Lubbeek, Tienen, Glabbeek en Tielt-Winge. Wij hebben enkel een reactie ontvangen van Tielt-Winge op 28 augustus 2023”, laat hij onze redactie weten.

Boerenbond hekelt ook de manier waarop er wordt omgegaan met de ingediende bezwaren. Die bezwaren, die binnen de maand moeten bezorgd worden aan ANB, moeten door de indiener van het natuurbeheerplan zelf verwerkt worden en in een antwoordnota worden overgemaakt aan ANB. Daarin moet het aantonen dat het voldoende rekening heeft gehouden met de bezwaren. “Van de acht voorgaande natuurbeheerplannen in de regio van de Groene Vallei werd geen enkel plan aangepast na onze opmerkingen”, meent Corbeels.

Haar collega Nick François, adviseur natuur- en biodiversiteitsbeleid bij Boerenbond, stelt vast dat Vlaams-Brabant geen uitzondering is. “Wij monitoren constant de website van ANB op nieuw ingediende natuurbeheerplannen om zo op de hoogte te blijven. We hebben vooral problemen met de intekening van de globale kaders (de vroegere visiegebieden). Daarbij worden vaak landbouwgronden en zelfs bedrijfszetels aangeduid, zonder dat de betrokken landbouwers daarvan op de hoogte zijn”, meent hij. Boerenbond dient daarbij telkens bezwaren in, maar die blijven veelal zonder gevolg.

ABS hekelt gebrek aan transparantie

Eenzelfde geluid is te horen bij ABS. “Het geval in Glabbeek typeert bijzonder goed de problemen die wij hebben met natuurbeheerplannen”, legt Matthias D’Haese, projectcoördinator landbouw & natuur bij ABS, uit. “In Glabbeek wordt een oppervlakte ingekleurd als globaal kader, ook visiegebied genoemd, die 6,5 keer groter is dan de gronden die Natuurpunt daar nu al in eigendom of beheer heeft. Bovendien worden de eigenaars of gebruikers van die gronden op geen enkel ogenblik verwittigd van het feit dat zij in dat globaal kader worden opgenomen. Als je toevallig toch gezien hebt dat je gronden in die aangeduide perimeter liggen en je dient bezwaar in, dan word je niet op de hoogte gehouden van het verdere verloop van de procedure.”

Om beter te begrijpen waarom er nu volop natuurbeheerplannen worden ingediend, schetst D’Haese de voorgeschiedenis. “Sinds eind 2017 werd het natuurdecreet gewijzigd en moeten alle oude beheerplannen omgezet worden in een natuurbeheerplan. Voortaan moet een natuurbeheerplan een langetermijnvisie vastleggen voor de komende 24 jaar. Daarin worden de beheerdoelstellingen vastgelegd. Het gaat om zowel een ecologische, economische als een sociale beschrijving. Na goedkeuring van het ingediende plan is er elke zes jaar een controle van de mate waarin de vooropgestelde streefdoelen effectief werden uitgevoerd. Indien nodig kan er een tussentijdse bijsturing gebeuren.”

Globale kaders als groot probleem

Met het concept natuurbeheerplannen heeft ABS naar eigen zeggen geen probleem. Dat daarbij ook een bescheiden perimeter als globaal kader wordt aangeduid om het gebied in de toekomst te ontwikkelen nu de plannen voor 24 jaar gelden, is vanuit administratief oogpunt ook begrijpelijk. Een groter probleem heeft ABS met de niet-transparante manier waarop dat vandaag gebeurt. “Wanneer je als landbouwer een omgevingsvergunning aanvraagt, worden alle omwonenden toch ook verwittigd via aangetekend schrijven?”, stelt D’Haese.

Maar toch is dat nog niet het grootste probleem voor de landbouworganisatie. “Wat ons vooral tegen de borst stuit, is dat er bij het aanduiden van die globale kaders geen rekening wordt gehouden met de ruimtelijke afspraken die er gemaakt zijn in een bepaald gebied. “Zo wordt soms ook herbevestigd agrarisch gebied ingetekend als visiegebied in natuurbeheerplannen”, klinkt het. D’Haese verwijst daarbij naar natuurbeheerplannen die in de Vlaamse Ardennen zijn opgemaakt. “In 2017 werd daar via een RUP nog maar bepaald welk gebieden een landbouwbestemming krijgen en welke een natuurbestemming. Toch hebben we vastgesteld dat natuurbeheerplannen daar totaal aan voorbijgaan bij het vastleggen van de globale kaders.”

Ook Boerenbond is vragende partij om dat proces waarbij globale kaders worden ingetekend veel beter te sturen. “DE randvoorwaarden om de globale kaders in te tekenen moeten beleidsmatig veel meer worden gestuurd, zowel in oppervlakte als in bestemming”, zegt Nick François. “Vandaag hebben terreinbeherende organisaties de vrijheid om terreinen in te tekenen als visiegebied zo ruim als ze dat zelf willen. De wettelijke bepalingen hieromtrent zijn veel te beperkt. Dat zorgt voor heel wat bijkomende ongerustheid bij landbouwers, bovenop de onzekerheid die er al is in het licht van het stikstofdossier.”

Want ook al verandert er niet meteen iets voor de landbouwers wanneer hun gronden in landbouwgebied zijn opgenomen in zo’n globaal kader, het is wel zo dat terreinbeherende organisaties tot 90 procent aankoopsubsidies, met een maximum van vijf euro per vierkante meter, kunnen krijgen wanneer zij gronden aankopen in de perimeter die is aangeduid in het natuurbeheerplan.

Het is volgens Boerenbond dan ook duidelijk dat er wel gevolgen zijn op middellange termijn gezien het aankoopbeleid van terreinbeherende verenigingen zich zal richten op deze gebieden. "Op die manier kunnen zij zelf sturen waar ze sneller aankoopsubsidies kunnen verkrijgen, dus ook zeer duidelijk in (herbevestigd) agrarisch gebied. Dit is toch frappant en zowel een aanfluiting op de herbevestigde agrarische gebieden als een voorafname op de ruimtelijke afbakeningsprocessen om te bepalen waar er bijkomende natuurbestemming dient te komen", stelt François.

Te volgen traject voor natuurbeheerplannen

We klopten met onze vragen over natuurbeheerplannen aan bij de woordvoerder van ANB en kregen daarbij een verwijzing naar de website van het agentschap. Bij de sectie ‘Natuurbeheerplannen’ op de website van ANB staat inderdaad een onderdeel ‘Natuurbeheerplan inkijken’. Daarop zijn de verschillende natuurbeheerplannen die momenteel in publieke consultatie liggen, te zien. Er wordt ook uitgelegd dat de publieke consultatie de omwonenden en belanghebbenden de kans geeft om opmerkingen en bezwaren te formuleren bij een ontwerp-beheerplan. Zo kan de indiener van het plan meer informatie krijgen over de wensen en bezorgdheden van de omwonenden en kan hij het ontwerp-beheerplan nog aanpassen waar mogelijk.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen beheerplannen type één en natuurbeheerplannen van het type twee, drie of vier. Voor de eerste categorie is geen publieke consultatie vereist. Voor de andere drie categorieën is het aan de indiener zelf om de consultatie te organiseren. Van zodra ANB oordeelt dat het dossier volledig is, krijgt de indiener 30 kalenderdagen de tijd om de consultatie aan te kondigen. Dat kan het doen via één regionale krant, via de gemeentelijke informatiekanalen of door aanplakking op een duidelijk zichtbare plaats langs één of meer toegangswegen naar het terrein in kwestie. Volgens Boerenbond gebeurt dit meestal via aanplakking. “Maar zo’n natuurgebied is groot en vaak gaat het om gebieden waar niet veel passage is. Dus je moet al bijna geluk hebben om het op deze manier vast te stellen dat er een publieke consultatie loopt”, klinkt het.

Na afloop van de consultatieperiode bezorgt ANB alle ingediende opmerkingen en bezwaren aan de indiener van het plan. “De indiener past het ontwerp van natuurbeheerplan zo nodig aan en voegt er een verslag van de consultatie- en adviesronde aan toe. In dat verslag vermeldt de indiener op welke manier en waarom er al dan niet rekening gehouden wordt met de opmerkingen en bezwaren. Tegelijk verwerkt de indiener ook de adviezen van de verschillende adviesverlenende instanties, afhankelijk van het type beheerplan gaat het daarbij om de betrokken gemeenten of het Departement Landbouw en Visserij, de beheerder van de betrokken waterweg of het Agentschap Onroerend Erfgoed. Het is ANB dat die adviezen opvraagt.

Vervolgens beoordeelt ANB het natuurbeheerplan en de manier waarop met de bezwaren is omgegaan. Het is de omgevingsminister die het plan uiteindelijk goedkeurt. “Bij de goedkeuring van het natuurbeheerplan wordt het verslag van de consultatie- en adviesronde als bijlage bij het natuurbeheerplan gevoegd”, zo luidt het op de website van ANB. Er komt geen individueel antwoord aan de indieners van de bezwaren bezorgd, zij kunnen de documenten wel opvragen of gaan inkijken op de plaats die wordt aangegeven door ANB.

Ook dat laatste is voor zowel ABS als Boerenbond moeilijk verteerbaar. “Zelfs als je bezwaar indient, word je niet op de hoogte gehouden van de stand van zaken van het dossier”, vertelt D’Haese. “Wij weten niet wanneer een natuurbeheerplan wordt goedgekeurd en wij weten niet wat er met onze bezwaren gebeurt.” Hij noemt het “een zeer duistere procedure”.

Wanneer we aan ANB vragen hoe een landbouwer of omwonende kan achterhalen of er een natuurbeheerplan in zijn regio is goedgekeurd, verwijst de woordvoerder ons naar geopunt. Daar kan je inderdaad de laag ‘natuurbeheerplannen’ aanklikken om de verschillende gebieden met zo’n plannen te zien liggen. “Maar het gaat daar enkel om de kerngebieden, de gronden die onder effectief natuurbeheer liggen”, zegt Matthias D’Haese. “De globale kaders en de voorgenomen doelen staan niet aangegeven. Voor landbouwers is het dus onmogelijk om op die manier te achterhalen of hun gronden in zo’n toekomstig visiegebied liggen of niet.”