Droogtestress bedreigt ook biodiversiteit in Vlaamse bossen

Door de aanhoudende droogte – nu al de 5de uitzonderlijk droge zomer op 6 jaar – verschuiven exoten niet alleen uit de warmere stad naar het platteland, zoals hier eerder al geschreven werd, maar wordt ook de biodiversiteit in bossen aangetast. De reden daarvoor is dat veel bosplanten het koele en vochtige microklimaat in bossen nodig hebben. “Door schaduw en verdamping (evapotranspiratie) kan een gesloten kronendak klimaatextremen bufferen met lagere maximumtemperaturen in de zomer, en hogere minima in de winter tot gevolg. Bossen hebben ook een hogere vochtigheid in lucht en bodem. Een wereldwijde studie toonde aan dat de gemiddelde en maximale temperatuur respectievelijk gemiddeld 1,7 °C en 4,1°C lager zijn onder de kronen dan buiten het bos. Omgekeerd is de minimumtemperatuur in bossen gemiddeld 1,1°C hoger dan buiten het bos. Bossen functioneren dus als het ware als een thermische isolator, waardoor de temperaturen er minder fluctueren dan buiten het bos”, schrijven De Frenne en Depauw in hun bijdrage. 

In de bosrand is deze klimaatbuffering minder sterk, en worden de soorten veel meer blootgesteld aan het klimaat buiten bos, en dus ook aan klimaatverandering. “In Vlaanderen zijn er in totaal bijna 70.000 km bosranden en bevindt maar liefst 15% van het bos zich op minder dan 10 m van de grens met een ander landgebruik, en dus in de bosrand. Dit is het resultaat van de sterke landschapsversnippering. Waar men vroeger grote oppervlaktes van aanéénsluitend bos vond, vindt men nu een versnipperde matrix van kleine bosjes, doorkruist met wegen, bebouwing en steden, en landbouwgebied.”

De Frenne en Depauw verwachten dat dit gepaard zal gaan met een verlies van biodiversiteit: “Vooral zogenaamde bosspecialisten, goed aangepast aan het donkere en vochtige klimaat in de boskern, zoals bv. klaverzuring, daslook en boshyacint, riskeren sterk achteruit te gaan als gevolg van klimaatverandering in combinatie met versnippering. Generalisten, zoals brandnetel en look-zonder-look, die zich gemakkelijker kunnen aanpassen aan de toekomstige klimaatcondities, kunnen in de plaats komen. Deze verschuiving in soortensamenstelling wordt helaas nog verder in de hand gewerkt doordat bosspecialisten vaak een lagere verspreidings- en kolonisatiecapaciteit hebben. Biodiversiteit gaat zo verloren.“

Kronendak gesloten houden

Gemakkelijke oplossingen zijn er uiteraard niet, al schuiven beide UGent-onderzoekers wel aandachtspunten naar voren: “Uiteraard moet verdere versnippering van het bosareaal tegengegaan worden, en moet gestreefd worden naar bosuitbreiding aansluitend op bestaande boscomplexen om het aandeel rand te verlagen ten opzichte van het aandeel kern. Ook een aangepast bosbeheer is noodzakelijk, met ingrepen op boomniveau om een continu gesloten kronendak te garanderen. Droogtestress kan ook beperkt worden door het versterken van het hydrologisch netwerk in het bos via herstel van bospoelen en overstromingszones. Op deze manier behouden en/of creëren we een veilige schuilplaats voor waardevolle bosplanten die niet opgewassen zijn tegen het sterk veranderende klimaat.”