Directe steun voor toetredende lidstaten?

De ministers van Buitenlandse Zaken hebben maandagmorgen in Luxemburg vergaderd over de kwestie, maar konden geen vooruitgang boeken. Volgende week volgt er een nieuwe poging, die enkel succesvol kan zijn als de tekst van dat eventuele akkoord meer dan vaag is.

Echte onrust wekt de verdeeldheid niet. De toetredingsonderhandelingen met de tien landen die er in 2004 kunnen bijkomen, vorderen meer dan behoorlijk. Van bij het begin was het de bedoeling om de moeilijkste dossiers - de dossiers waarbij financiële steun komt kijken- op het einde te behandelen.

Concreet betekent dat dat het financiële luik van de toetreding moet duidelijk zijn tegen de Europese top van oktober in Brussel. Op die manier kunnen de onderhandelingen met de kandidaten worden afgesloten tegen de Europese top van december in Kopenhagen.

De 15 huidige lidstaten hebben dus nog wel eventjes. Daarom liggen momenteel twee compromisvoorstellen rond landbouwsubsidies op tafel. Het ene voorstel houdt in dat de Vijftien in Brussel beslissen "over de modaliteiten" van de directe betalingen. Dat betekent dan wel dat de ministers komende maandag al beslissen dat die directe betalingen er komen. Het tweede voorstel houdt in dat in Brussel beslist wordt of de boeren in de nieuwe leden directe betalingen krijgen. Dat laat alle mogelijkheden open.

Het compromis moet gevonden worden tussen enerzijds elf lidstaten die de Commissie steunen, en vier lidstaten die steun weigeren. EU-commissaris voor de Uitbreiding Günter Verheugen stelt dat directe betalingen integraal deel uitmaken van de EU-constructie en wil de nieuwe lidstaten geleidelijk gelijk behandelen. Tegen 2013 zouden de boeren in het oosten evenveel krijgen als in de huidige EU.

De vier lidstaten vinden dat directe betalingen geen integraal deel van de Unie zijn, en slechts een compensatie zijn voor het inkomensverlies dat de boeren leden bij een vorige landbouwhervorming. Vermits de boeren in het oosten toen geen deel waren, is nu geen sprake van inkomensverlies dat moet gecompenseerd worden. Binnen deze groep stelt Nederland zich het hardst op. Duitsland wil tot de verkiezingen in september niets doen. Zweden en Groot-Brittannië lijken compromisbereid.

Minister van Buitenlandse Handel Annemie Neyts (VLD), die voor België onderhandelde maandagmorgen, verwacht "een grote strijd" rond het geld voor de nieuwe lidstaten. Dit najaar komen de directe betalingen op tafel naast de andere dossiers met financiële implicaties en dan moet het evenwicht gevonden worden tussen de wensen van de nieuwe lidstaten, en de betalingsbereidheid van de rijkste huidige lidstaten.

De EU-lidstaten zijn het wel eens dat de kwestie van de directe betalingen volledig gescheiden moet blijven van de hervorming van het landbouwbeleid. Over een maand beginnen gesprekken over die hervorming, om het Europese landbouwbeleid meer in lijn te brengen met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dat zou een sterke vermindering van de subsidiëring moeten inhouden, wat het landbouwbeleid goedkoper maakt.

Probleem is wel dat de Amerikaanse regering van George W. Bush net beslist heeft haar landbouwsubsidies sterk op te trekken. Dat maakt het moeilijk de Europese boeren nu een besparing op te leggen.