Dierenwelzijn in de grondwet: “Geen stikstof bis maar zal rol spelen in vergunningprocedures”

Wat is artikel 7bis

Artikel 7bis van de Grondwet houdt een algemene beleidsdoelstelling in die wordt opgelegd aan de verschillende overheden van het land. Met dit artikel voorziet de Grondwet dat op elke overheid in België de verplichting rust om, binnen hun bevoegdheden, de doelstellingen van duurzame ontwikkeling na te streven. “Het is dus niet zo dat dit artikel grondrechten toekent aan mensen of wezens. Het Grondwettelijk Hof kan er niet rechtstreeks aan toetsen”, verduidelijkt Jacobs. “Het is eerder een bindende gedragslijn die overheden moeten volgen bij het uitoefenen van hun bevoegdheden. Maar dit neemt niet weg dat het ook juridische gevolgen heeft.” Jacobs licht toe dat er onder constitutionalisten gesproken wordt van een reflexwerking van artikel 7bis. “Bij het toetsen van andere grondrechten kan een rechter wel rekening houden met andere bepalingen van de Grondwet”, aldus Jacobs. “Artikel 7bis is dus niet rechtstreeks afdwingbaar, maar een rechter kan de bepaling wel meenemen in de afweging bij beslissingen over andere grondrechten.”

Rechtsgevolgen

Jacobs schat in dat deze wetswijziging niet onmiddellijk een nieuw vergunningenstop zal betekenen zoals dat wel gebeurde met stikstof. “Maar ik denk wel dat er heel veel procedures zullen zijn, zeker bij landbouwbedrijven, waar het argument van artikel 7bis een rol zal spelen in het groot geheel van de procedurestrijd”, aldus Jacobs. “Indien vergunningen aangevochten worden, kan er tijdens de argumentatie verwezen worden naar het artikel waarbij gesteld wordt dat er een negatief effect op de dieren zou zijn.”

Koploper

Dat België het welzijn van dieren in de Grondwet opneemt, maakt ons land bijzonder in die zin dat er maar vijf landen in heel Europa ons voorgegaan zijn. De grondwetsbepalingen van de andere landen zijn ook te vergelijken met onze aanpak. Duitsland stelt dat de staat ’de natuurlijke grondslagen van leven en dieren binnen het kader van de grondwettelijke orde’ moet beschermen. In Zwitserland is het de ‘waardigheid van wezens’ die centraal staat, met name in de context van genetische modificatie. In Slovenië gaat het dan weer puur om een verbod om dieren te mishandelen. En in Oostenrijk en in Italië gaat het om de zeer algemene erkenning dat de staat “manieren en vormen van dierenbescherming” regelt.

“Daarnaast toont het ook de bredere tendens aan van regeringen om niet alleen meer mensen te beschermen door middel van de Grondwet. Zo zijn er partijen die ook pleiten om bijvoorbeeld natuurelementen zoals bomen rechtspersoonlijkheid te geven”, haalt Jacobs aan.

Een tendens die ook wordt aangevoerd door landbouwethicus Stef Aerts in een interview in Boer&Tuinder, het ledenblad van Boerenbond. “Het voorstel draait misschien wel om symboliek, maar het zegt wel iets over waar de samenleving belang aan hecht”, vertelt hij. “Consumenten zijn echter niet consequent. In Wallonië is de pelsdierenhouderij vlot verboden, maar kan wel nog foie gras geproduceerd worden. Wat we aanvaardbaar vinden voor dieren hangt meer af van de mens-dierrelatie dan van biologie en de gevoelsnoden van een dier. Veel mensen voelen een intense connectie met de dieren die ze kennen. Zo is een overweldigende meerderheid tegen dierproeven, maar eet zelf wel dieren”, geeft Aerts als voorbeeld. “Ook de verdwijning van eieren uit de ouderwetse legbatterijen is er niet gekomen omdat de consument ze links liet liggen, maar omdat enkele mensen uit de retailsector dat zo beslist hebben.”

Dierenwelzijn vs. andere rechten

Boerenbond laat in een reactie weten dat het uitkijken wordt hoe dierenbescherming afgewogen zal worden ten opzichte van andere rechten zoals economische, sociale en culturele rechten. “We zijn onzeker over de rechtsgevolgen van deze wetsbepaling, het is voor ons niet duidelijk hoe de overheid aan de slag zal gaan met de bepaling en hoe de rechters het zullen interpreteren”, aldus de landbouworganisatie die aangeeft teleurgesteld te zijn. “Als het dan toch vooral symbolisch is, waarom het dan opnemen in de Grondwet?”

“Het is onbegrijpelijk dat parlementairen zich zo laten leiden en misleiden door ideologische extremen en compleet voorbijgaan aan de rechtsgevolgen”, reageert het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) verbijsterd. “Hiermee wordt de deur opengezet voor willekeur bij de minste klacht over of vermeende negatieve impact op dierenwelzijn.” ABS haalt naast het aanvechten van omgevingsvergunningen ook het voorbeeld aan van wijzigingen in wetgevingen rond de vereiste ruimte voor dieren in het kader van lastenboeken. “De uitkomst ervan zal zonder meer onvoorspelbaar zijn en voor grote rechtsonzekerheid zorgen voor de veehouders en iedere ketenschakel die afhankelijk is van de veehouderij”, luidt het.

“Het is voor ABS geen discussiepunt dat dierenbescherming een belangrijk gegeven is en veehouders zijn zich meer dan ooit bewust van dierenwelzijnsverwachtingen vanuit de brede maatschappij. Het is echter zorgbarend wanneer dierenbescherming prevaleert op menselijk welzijn. De wijziging aan artikel 7bis zal veel rechtsonzekerheid creëren door de vaagheid en de onduidelijkheid van de inhoudelijke betekenis van de omschrijving ‘wezens met gevoel’”, reageert ABS. “Aanpassingen aan bijvoorbeeld de jachtwetgeving zoals voor de bestrijding van everzwijnen, zullen aangegrepen worden om aan te vechten bij het Grondwettelijk Hof. In dergelijk geval zouden everzwijnen meer rechten hebben dan particulieren die schade hebben opgelopen in hun tuinen of landbouwers wiens landbouwgewassen worden vernield. Deze grondwetswijziging zal er voor zorgen dat zij op bepaalde momenten meer rechten genieten dan een burger.”