Commissie wil einde maken aan ontbossing voor EU-import

Volgens een schatting van de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties werd tussen 1990 en 2020 wereldwijd 420 miljoen hectare bos gekapt. Dat is een oppervlakte groter dan de Europese Unie. Netto ging zo 178 miljoen hectare bos verloren. Veranderd landgebruik is één van de grootste bronnen van CO2-uitstoot. Maar ontbossing is ook geen algemene trend: vooral landen als Brazilië, Indonesië en Congo ontbossen nog. De belangrijkste oorzaken zijn de extensieve vleesveehouderij en de teelt van soja. Ook palmolie, hout, cacao, koffie en afgeleide producten als leer, chocolade en meubels zijn kleinere drijfveren van ontbossing.

De Commissie wil bedrijven die die producten in de EU importeren verplichten enkel nog landbouwgrond te gebruiken die al voor 1 januari 2021 aangesneden werd. Ondernemingen die ze in Europa willen invoeren, zullen de geografische coördinaten moeten doorgeven van de grond waarop ze geteeld of gekweekt werden. Die traceerbaarheid moet de EU-lidstaten de armslag geven strikte controles uit te voeren. Tegelijk moet er een 'benchmark' komen waarop landen als laag, gemiddeld of hoog risico ingeschaald worden wat betreft de kans dat er nog steeds ontbossing plaatsvindt. Die normering zal als basis dienen voor de vereisten voor importeurs en nationale controle-instanties.

Milieuorganisaties reageren gematigd tevreden. "Voor het eerst is er een sprankeltje hoop dat de Europese Unie haar destructieve impact op bossen wereldwijd kan inperken", zegt bosexpert Sini Eräjää van Greenpeace. Maar ze wijst er tegelijk op dat verschillende andere "vitale" ecosystemen buiten het toepassingsgebied van de verordening blijven. Ook voor de rechten van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen heeft de Commissie geen aandacht, luidt de kritiek van Greenpeace. "Het is nu aan de regeringen van de EU-lidstaten en aan het Europees Parlement om de wet zodanig te verstrengen dat mensen er zeker van kunnen zijn dat wat ze kopen niet gelinkt is aan de vernietiging van de natuur of aan mensenrechtenschendingen."

Ook het WWF ziet nog hiaten in de ontwerpwet. "Het WWF had er met name voor gepleit dat andere ecosystemen dan bossen, zoals graslanden en savannes, van meet af aan in de werkingssfeer van de wet zouden worden opgenomen, hetgeen momenteel niet het geval is", zegt de organisatie. De Commissie wil twee jaar na de inwerkingtreding van de verordening nagaan of haar werkingssfeer moet worden aangepast, maar voor de natuurorganisatie is dat te laat. "Deze ecosystemen verdwijnen in een alarmerend tempo. In iets meer dan een jaar tijd is in de Braziliaanse Cerrado-savanne, de grootste sojaleverancier van de EU, meer dan 5.000 km² land verwoest. Dit is meer dan een kwart van de oppervlakte van Vlaanderen."

Niet alleen de Europese Unie in haar geheel, maar ook België in het bijzonder heeft een "zware voetafdruk" op vlak van landgebruik, klink het bij WWF. "De oppervlakte die nodig is voor de productie van zeven basisproducten (soja, cacao, rundvlees en leer, palmolie, koffie, rubber, hout en papier) die België in ruwe of bewerkte vorm invoert, bedraagt meer dan 10 miljoen hectare per jaar, meer dan drie keer de oppervlakte van ons land."

De publieke bevraging die voorafging aan het initiatief van de Commissie bereikte meer dan 1,2 miljoen mensen. Het was daarmee het op één na meest becommentarieerde voorstel sinds de publieksbevraging gelanceerd werd.