CAG-podcast graaft met beide handen in compostverleden

CAG ziet composteren als immaterieel erfgoed. Aan de hand van interviews met diverse boeren, onderzoekers en terreinbeheerders wordt duidelijk hoe boeren eeuwenlang met zorg hun bodems gevoed hebben. Want compost is meer dan een middel voor voedselproductie alleen. Het verhoogt het organische stofgehalte, verbetert de structuur en veerkracht van de bodem en helpt kringlopen te sluiten. Ook de waterhuishouding en biodiversiteit hebben daar baat bij. Bovendien geeft het waarde aan reststromen, het ‘afval’ op de boerderij.

"Zolang de mens aan landbouw doet, was er compost"

In de aflevering Compost: van vergeten kennis naar levende toekomst benadrukt Kristof Van Stichelen (VLACO) het belang van gezonde bodems: “Door compost te maken en te gebruiken, creëren we vruchtbare bodems met meer biodiversiteit en minder nood aan chemische meststoffen.” Joost Eens (bio-boerderij Oogstappel) licht toe dat deze organische meststof al eeuwenoud is: “Wij doen niks nieuw. De ideeën en technieken zijn volgens mij nog bij veel landbouwers aanwezig.” Dat beaamt ook Koen Willekens van ILVO: “Zolang de mensheid aan zet is geweest om aan landbouw te doen, zal er altijd wel op een of andere manier aan composteren gedaan geweest zijn.”

De tweede podcast, Leven in de bodem. Compost als hulpmiddel, gaat dieper in op bodemkwaliteit. Annemie Elsen van de Bodemkundige Dienst België stelt: “Van een goede bodemkwaliteit naar een slechte bodemkwaliteit gaan, is een heel snel en makkelijk proces. Omgekeerd is het vaak een werk van lange adem.” En volgens Ruben Staar (Nederlands Openluchtmuseum) draait het uiteindelijk allemaal om het voeden van het bodemleven: “Wat zij achterlaten, dat is de voeding voor de plant.” Jerome Rops (Boerennatuur) ziet daarom een belangrijke rol voor compost in de toekomst: “Het zal ook (met steun voor de landbouwer) een organisch verhaal worden van bodemleven, hoe dat te stimuleren en de bodem te voeden.”

Klank met beeld

De podcasts zijn gemaakt in functie van de reeks Water & Land en zijn ook aangevuld met informatieve filmpjes. CAG trok het veld in om te zien hoe boeren en natuurbeheerders vandaag met composteren aan de slag gaan. Niet alleen de praktische kant, maar ook de ervaringen, twijfels en inzichten komen aan bod.

Op ’t Sierveld in Mechelen (Nederlands-Limburg) kijken de boeren nieuwsgierig onder de microscoop naar hun eerste mestcompost. “In één eetlepel aarde zitten een miljard micro-organismen, waarvan we waarschijnlijk de helft nog niet eens kennen. Die kennis kan ons helpen om bodems sterker en weerbaarder te maken,” vertelt Yves Janssen. Zijn partner Iris Claessens verbindt die blik op de bodem met het verleden: “Door historische kaarten te bekijken, zien we hoe bewust boeren vroeger met hun landschap omgingen. Dat geeft ons vandaag inzichten om veerkrachtiger te werken.”

Ook op De Dobbelhoeve in het Antwerpse Schilde wordt geëxperimenteerd met compost, in samenwerking met Natuurpunt. Boer Piet De Bolle merkt duidelijke voordelen: “De compost wordt bij ons gebruikt om het organisch gehalte in de bodem te verhogen. Dat zorgt voor een betere waterhuishouding, ook tijdens droge periodes.” Voor Natuurpunt biedt de samenwerking tegelijk een oplossing voor reststromen. “Het is een win-win,” aldus Wim Dirckx. “Wij geraken ons maaisel kwijt, terwijl landbouwers extra koolstof en compost krijgen om in hun akkers te verwerken.”

Water & Land, een project van het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) en het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN), presenteert een nieuwe reeks podcasts en filmpjes over het erfgoed en de toekomst van composteren. Alle podcasts en filmpjes zijn gratis te bekijken en beluisteren via www.waterenland.be.