Brouns: "Vlaams GLB-plan legt lat hoger, maar biedt ook veel kansen"

Een paar weken nadat er in de schoot van de Vlaamse regering een akkoord werd bereikt over de hervorming van de pachtwet – na jarenlange discussies - mag Brouns nu al een tweede belangrijk dossier afvinken. De Europese Commissie heeft maandag zijn fiat gegeven over het Vlaams Strategisch Plan voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. De details van het Vlaamse GLB-plan brengt VILT de komende dagen en weken, maar eerst polsten we bij minister Brouns hoe hij zelf kijkt naar het nieuwe plan dat de landbouw in de periode 2023-2027 vorm moet geven.

Waar bent u het meest fier over in dit plan?

Brouns: Het meest fier ben ik op de grote principes die achter het plan zitten. Enerzijds behouden we de steun voor aan actieve landbouwers. We vormen hiermee een uitzondering in de Europese Unie. Dat betekent dat enkel wie een belangrijk deel van zijn inkomen uit landbouw haalt, nog GLB-steun zal kunnen krijgen. Zo zullen op termijn ook pensioenboeren moeten kiezen: willen ze een pensioen ontvangen of hebben ze liever GLB-steun? Beiden zal niet meer kunnen.

Binnen de groep van actieve landbouwers krijgen de jonge landbouwers extra steun in de rug. Voor jonge, startende landbouwers verdubbelt de basispremie als het ware. Zij kunnen bij de opstart of overname van een bedrijf ook rekenen op een flinke duw in de rug. En voor de investeringssteun wordt het steunpercentage automatisch verhoogd met 10 procent wanneer jongeren een duurzame investering doen. Ook de focus op actieve landbouwers, mag je als een ruggensteun zien voor de jongeren aangezien toegang tot grond voor onze jongeren een topprioriteit is.

Een derde principe dat je doorheen heel het plan terugvindt, is het zogenaamde ‘staffelen’. Dit betekent dat we kleine bedrijven in verhouding meer steun gaan geven. Ik begrijp dat binnen de landbouwsector niet iedereen hiervoor stond te springen, maar toch vinden we dit een belangrijk principe. Op deze manier geven we waarde aan de logica dat bedrijfsgrootte een economisch gegeven is. Kleine bedrijven kunnen de schaalefficiëntie van grote bedrijven niet nastreven en door hen extra steun toe te kennen, willen we vermijden dat constante groei noodzakelijk is om te overleven.

Tenslotte is er ook een heel breed pakket aan ecoregelingen waarop landbouwers, rekening houdende met hun eigen realiteit, uitdagingen en ambities, kunnen intekenen. Doordat deze maatregelen éénjarig en vrijwillig zijn, geven we uitvoering aan wat we altijd als basis genomen hebben. We stimuleren onze landbouwers om nog verder te verduurzamen, maar geven iedereen de kans om daar vanuit de eigen bedrijfsrealiteit aan bij te dragen.

De landbouworganisaties zeggen dat het nieuwe plan beduidend meer verplichtingen inhoudt zonder een hogere vergoeding. Klopt dat?

Ik begrijp dat in de ‘conditionaliteit’ een aantal fundamentele aanpassingen zitten. Die conditionaliteit is te vergelijken met wat we vandaag verstaan onder randvoorwaarden. Al gaan ze wel een stuk verder. De conditionaliteit zit vervat in tien goede landbouw- en milieucondities, afgekort GLMC. Een aantal daarvan zijn impactvol, denk maar aan de bufferstroken langs waterlopen, de minimale bodembedekking, de gewasrotatie of het niet-productief areaal.

Aan die conditionaliteit moet voldaan zijn om de basisinkomenssteun te krijgen. Dus in dat opzicht begrijp ik de kritiek van de landbouworganisaties. De lat voor steun wordt een stuk hoger gelegd en dat is geen evidentie. Maar anderzijds liggen er heel veel mogelijkheden in de ecoregelingen. Daar hebben we gestreefd naar een zo breed mogelijk maatregelenpakket waaruit landbouwers kunnen kiezen om de zaken te realiseren waarvan ze de vergoeding niet uit de markt kunnen halen.

Daarom denk ik dat het belangrijk is dat landbouwers anders leren kijken naar het GLB. In het verleden waren ze vaak geneigd om te mikken op maximale steun. Vandaag komt het erop aan om te beslissen waar je met je bedrijf naartoe wil en dan uit het pakket de maatregelen te kiezen die daaraan kunnen bijdragen. Voor bepaalde keuzes is er stevige steun ontwikkeld.

Maar bovenal vind ik de retoriek jammer, omdat ze onze landbouwers enorm tekort doet. Die zijn, dag en nacht, bezig om binnen weinig evidente economische omstandigheden als familiale ondernemers hun gezin te onderhouden, kwalitatief voedsel te produceren en daarbij maximaal oog hebben voor het evenwicht met hun omgeving. Het dan voorstellen alsof ze zomaar honderden miljoenen euro ontvangen zonder noemenswaardige tegenprestatie, vind ik niet correct.  

In het persbericht dat de goedkeuring van het Vlaams plan door Europa aankondigde, zei u dat landbouwers niet alleen producenten zijn van gezond, veilig én betaalbaar voedsel zijn, maar ook landschapsbouwers. Wat bedoelt u daarmee?

Daarmee doel ik op het feit dat landbouwers, onder meer via de ecoregelingen, nu steun krijgen voor een rol die ze al lang opnemen in onze samenleving: ze maken en onderhouden het landschap in rurale gebieden. Dat is iets dat niet door kan worden vertaald naar de winkelkar en dus moeten ze daarvoor vergoed worden op een andere manier.

Op het eerste plan dat werd voorgelegd aan de Europese Commissie kwam behoorlijk wat commentaar. Is het tweede plan sterk veranderd?

Het verschil tussen beide plannen is relatief beperkt, maar hebben een zekere impact. Dat wijst erop dat de opmerkingen die de Commissie in eerste instantie had, vooral vragen om verduidelijking waren, zoals we toen ook gecommuniceerd hebben, en heel wat zaken hebben we kunnen uitleggen.

Als er bijgestuurd is, dan ging het enerzijds over de resultaatsindicatoren die in het plan zijn opgenomen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de doelstellingen rond bio. In het eerste plan stond dat we zouden streven naar een areaal van 1,7 procent bio, dat werd bijgestuurd naar 5 procent. Over de effectieve steunmaatregelen voor onze bioboeren, was de commissie dan weer wel enthousiast.  

Ook in de conditionaliteit zijn nog behoorlijk grote aanpassingen gebeurd. Daar zijn een aantal verstrengingen ingevoerd, denk bijvoorbeeld aan een uitbreiding van het aantal waterlopen waarlangs bufferstroken moeten worden voorzien. De gewasrotatie werd gelijk getrokken met hoe onze buurlanden het aanpakken en ook op vlak van minimale bodembedekking werd één en ander strenger. Voor deze twee laatste zaken was de Commissie vooral vragende partij omdat de meeste lidstaten er op die manier mee omgingen. Dat hebben we dan ook bijgestuurd.

Maar globaal genomen kan je wel zeggen dat de eisen rond milieu en natuur strenger zijn geworden in de goedgekeurde versie van het Vlaams strategisch plan.

Vervolgens zijn we met de opmerkingen van de Commissie en de resultaten van het openbaar onderzoek aan de slag gegaan. Die werden verwerkt en het plan werd bijgestuurd en verfijnd. Vervolgens zijn we, conform de afspraken in de Vlaamse regering, in onderhandeling gegaan met de Europese Commissie. Op 5 december hebben we daar de goedkeuring gekregen. Nu moet het plan nog een formele goedkeuring krijgen van de Vlaamse regering, de MER moet nog gevalideerd worden en we maken nog werk van de bijhorende uitvoeringsbesluiten.

Dus minister Demir heeft voor haar beurt gesproken?

Iedere vogel zingt zoals hij gebekt is. Die zin laat ik voor uw rekening.