Boerenprotesten: vijf vragen aan Bioforum

Hoe kijkt BioForum naar het boerenprotest?

Het boerenprotest is een uiting van opeengestapelde frustraties die ook bij veel bioboeren leven. Het maakt duidelijk dat het landbouw- en voedselbeleid dringend nood heeft aan een grondige bijsturing. Een beleid dat al jarenlang aanstuurt op intensivering en schaalvergroting botst op haar grenzen. Dit, terwijl we niet minder maar net meer boeren nodig hebben om ook de komende jaren zeker te zijn van voldoende, duurzaam geproduceerd en kwaliteitsvol voedsel. Ondertussen staan de verschillende milieuparameters op rood.

De hamvraag is hoe we zorgen voor ademruimte voor de landbouwer en de natuur. Dit is een essentiële vraag die niet in een vingerknip op te lossen valt. Kunnen we in ons dichtbevolkte Vlaanderen, waar we op zowat alle milieugrenzen botsen, een model in stand houden dat leeft bij gratie van geïmporteerde soja en kunstmest? Kunnen we het gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen blijven verantwoorden, nu de gezondheidsrisico’s meer en meer duidelijk worden? Laten we genetisch gewijzigde organismen (ggo’s) ongereguleerd los op de wereld en versterken we zo nog verder de macht van de agro-industrie? Duwen we onze boeren steeds verder richting maximale productiviteit, ten koste van zichzelf en het leefmilieu?

Bij BioForum zijn we ervan overtuigd dat we de problemen van vandaag niet kunnen oplossen zonder deze olifanten in de kamer te benoemen. Enkel door het denken fundamenteel om te gooien en te werken aan een landbouwmodel dat zowel de ademruimte voor de boer als die voor de natuur vooropstelt, kunnen we uit deze impasse geraken. Enkel zo, kunnen we garanderen dat we genoeg voedsel kunnen blijven produceren voor iedereen.

Wat zijn volgens BioForum de belangrijkste vragen van de landbouwers?

Er zullen bij boeren genoeg brandende vragen zijn. Te lage prijzen voor hun producten, moeilijke toegang tot te dure landbouwgrond, de steeds toenemende administratieve complexiteit, het gebrek aan rechtszekerheid, een te lage waardering voor landbouw en het gebrek aan een duidelijk toekomstperspectief zijn de motor van de protesten van vandaag.

Beslissingen zoals het huidige stikstofdecreet geven daarbij de genadeslag. Het decreet typeert het beleid van de laatste jaren: het is niet alleen juridisch wankel, maar pakt ook de grond van de problemen niet aan. Het stuurt aan op end-of pipe oplossingen zoals steeds grotere stallen met energieverslindende luchtwassers. Daarmee dreigen we onze landbouwers vast te zetten in een situatie waarbij ze over een paar jaar weer de boodschap te krijgen dat ondanks alle extra inspanningen, het niet goed genoeg is.

Veel landbouwers willen wel boeren in evenwicht met de natuur. Maar, in een maatschappij waar de belastingbetaler opdraait voor de externe negatieve kosten zoals watervervuiling en de consument wordt gelokt met lage prijsknallers is er weinig financiële ruimte en incentive om duurzaam te boeren, laat staan om om te schakelen richting biologische landbouw.

Wat moeten beleid- en ketenpartners doen op korte en op lange termijn om een bijdrage te leveren aan een oplossing?

Er is nood aan true cost accounting: een eerlijke prijs voor duurzame producten die zorgen voor positieve externe opbrengsten zoals meer biodiversiteit en dierenwelzijn, terwijl externe kosten van onduurzame producten in eigen rekening worden genomen. Dit zorgt voor een eerlijk speelveld voor onze landbouwers. Goedkope producten die niet aan onze sociale- en milieustandaarden voldoen, moeten buiten de deur blijven, terwijl ook de dump van Europees gesubsidieerde producten op de wereldmarkt en de sluiproute van verboden Europese pesticiden in ons voedingssysteem moet stoppen.  

Ook het ondersteunend beleid verdient een grondige hertekening. Het klopt niet dat Europa enerzijds via de Green Deal en de Farm-to-Fork-strategie aanstuurt op vergroening, maar centrale instrumenten zoals het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) niet afstemt op die transitie. Ook de VLIF-steun moet hervormd worden om landbouwers financieel te ondersteunen en echt te begeleiden om de omslag te maken naar een andere bedrijfsvoering, die veel meer in evenwicht is met de omgeving. Cruciaal is dat het beleid hierbij werkt aan integrale oplossingen. Een lasagne aan regels van MAP, PAS, GLB, Natuurherstel, … die landbouwers soms tegenstelde eisen en vragen oplegt is niet langer houdbaar. Daarbij moeten we afstappen van de kafkaiaanse regels, maar duidelijke doelen stellen en weer meer vertrouwen hebben in onze boeren. In de plaats van een verkokerd beleid te blijven voeren, moeten we naar een geïntegreerde aanpak dat systeemoplossingen, zoals biolandbouw, naar zijn juiste waarde schat en erkent.   

Hoe ziet BioForum de toekomst van de landbouw?

Heel wat landbouwers werken vandaag al aan oplossingen om te boeren binnen de draagkracht van het milieu. Ze tonen aan dat het perfect mogelijk is om voedsel te produceren zonder afhankelijk te zijn van kunstmest of synthetische bestrijdingsmiddelen. Zij bouwen op deze manier mee aan de voedselzekerheid van morgen. Een voedselzekerheid die volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) vooral goed vaart bij een gezonde bodem, een hogere biodiversiteit, een kleinere klimaatimpact van ons voedselsysteem en een verminderde afhankelijkheid van externe input. Zaken die voor biolandbouw en agro-ecologische praktijken de hoeksteen vormen. Onze bioboeren tonen vandaag al dat het kan. Maar ook zij moeten op het einde van de rit wel hun boterham kunnen verdienen. En ook voor hen is dat aartsmoeilijk binnen de contouren van het huidige systeem.

Het is tijd om te erkennen dat schaalvergroting niet houdbaar is en om vanuit Europa en Vlaanderen een landbouwbeleid uit te tekenen met een visie op de lange termijn die de uitdagingen voor de boeren verzoent met dierenwelzijn en de toenemende klimaat- en milieu-uitdagingen. Daarbij is het onvermijdelijk om te evolueren naar een meer grondgebonden veehouderij en een veel lagere afhankelijkheid van externe input, zoals kunstmest, overzeese soja en chemische bestrijdingsmiddelen.

Is er iets die volgens BioForum meer onder de aandacht gebracht mag worden?

Het feit dat de crisis van vandaag een fundamenteel ander antwoord vraagt, zou veel meer belicht moeten worden. Het heeft geen zin om verder aan te sturen op een polarisatie tussen landbouw en natuur. Net zoals de problemen van onze landbouwers eindelijk ter harte moeten genomen worden, moeten ook de milieu-uitdagingen serieus genomen worden. Milieuproblemen verdwijnen niet door ze te negeren. In plaats van olie op het vuur te gooien, zou er veel meer aandacht moeten komen voor oplossingen met ademruimte voor landbouwers en natuur. Die voorbeelden zijn er. Maar ook die boeren die het anders proberen doen, botsen op grenzen van het huidige beleid. Welke drempels bemoeilijken landbouwers die meer willen samenwerken met de natuur? En hoe kunnen die drempels aangepakt worden? Dat zijn vragen die veel meer aandacht verdienen en die ons echt op weg kunnen helpen naar een uitweg uit deze crisis.