Boer ruimt veld: project zoekt sleutel voor ontharding

Om de open agrarische ruimte te behouden en te versterken is er steeds meer nood aan doordachte ontharding. ILVO, Boerenbond, KU Leuven en Voorland onderzoeken in het nieuwe project ‘Boer ruimt veld’ de kansen, obstakels en behoeften voor ontharding en identificeren werkbare onthardingsrecepten voor de landbouw. 

De Vlaamse overheid stelt in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) de betonstop, of bouwshift, voorop tegen 2040. Om ‘robuuste open ruimte’ te garanderen ambieert het BRV daarnaast ook om 20 procent van de bestaande verharding in openruimtebestemmingen, waaronder landbouw, tegen 2050 te verwijderen. Binnen de proeftuinen ‘ontharding’, die de overheid momenteel uitrolt, wordt nu al gestart met verschillende onthardingstrajecten. Het ‘Boer ruimt veld’-project focust specifiek op het onthardingspotentieel van landbouwsites die niet meer voor de landbouw gebruikt worden en die niet meer, of mits zeer hoge investeringen, geschikt zijn voor landbouwactiviteiten.

 

De uitgebreide wettelijke mogelijkheden om (voormalige) landbouwbedrijfsgebouwen van functie te wijzigen gaan in tegen de strategische visie van het BRV. Die leiden vaak tot het behoud van verharding. Deze vaststelling is het startpunt van het project.

 

Hergebruik van hoeves voor niet-agrarische functies, denk aan een B&B bijvoorbeeld, zorgt bovendien voor extra druk op de open (agrarische) ruimte. En dat terwijl ontharding juist toelaat om de niet-meer-voor-landbouw-gebruikte sites opnieuw in te zetten voor landbouw. Het project vertrekt daarom van het ambitieuze idee dat stoppende landbouwbedrijven zonder toekomstig landbouw- of erfgoedpotentieel een sleutel voor ontharding kunnen zijn, door de complete landbouwsite terug om te vormen tot volledige open landbouwruimte.

 

Het project brengt de obstakels, behoeften en werkbare recepten voor het nemen van een dergelijke stap in beeld. Op lange termijn kan een doordachte en goed gedragen onthardingslogica bijdragen tot het beter behoud van de open (agrarische) ruimte.

 

Vanuit concrete cases van vrijkomende landbouwsites toetst Voorland wat bevorderlijk en remmend is voor ontharding binnen landbouw. Deze toets wordt door KU Leuven aangevuld met een juridische en financiële analyse van het systeem. Daarnaast maakt ILVO voor Vlaanderen een cartografie van het onthardingspotentieel van vrijkomende landbouwsites. De interactie tussen de verschillende projectpartners en lokale stakeholders staat centraal in het onderzoek. Er wordt in coproductie gewerkt aan een gedragen onthardingslogica. Boerenbond staat in voor een uitgebreide dialoog en voor de verspreiding van de onderzoeksinzichten onder de leden. De resultaten uit de pilootcases worden onder andere vertaald in een leertraject met sensibilisering en communicatieacties gericht naar landbouwers, en in een actieprogramma met beleidsaanbevelingen.

 

Deze proeftuin ambieert een cultuuromslag naar ontharding binnen de landbouwsector. Daarnaast wordt de nodige kennis verworven over hoe concrete ontharding van vrijkomende landbouwsites kan gerealiseerd worden, en over wat daarvoor aan beleidsmatige acties en ondersteuning nodig is. De verwachting is om hierdoor meer van de uit landbouw vrijkomende sites en gronden opnieuw te kunnen hergebruiken binnen de professionele land- en tuinbouw (voedselproductie) zelf, in plaats van andere niet-agrarische functies. Deze kennis is ook belangrijk om - conform de doelstellingen van de strategische visie van het BRV – open ruimte te creëren en te behouden en om verharding in de open ruimte te reduceren.