“Bij veel zelfstandigen zou het na nieuwjaar wel eens snel gedaan kunnen zijn”

Laurens, kan je even voorstellen wat jullie doen?

De Middeleer: “Mijn vader was en is hobby-schapenboer, maar van thuis uit hadden we geen boerderij. Ik ben dus tien jaar geleden klein moeten beginnen: eerst 2 schapen om de stiel in de vingers te krijgen. Vandaar zijn we gegroeid naar 25 schapen en vandaag melken we er 160. Alle melk gaat naar de eigen verwerking, waar we schapenkazen en in de zomer ook ijs mee produceren. 70 procent van mijn verkoop gaat rechtstreeks naar de thuisconsument, de rest zet ik af via winkels als de Cru en Mr. George. Altijd heb ik mijn eigen prijzen kunnen zetten.

Je zette je energiefactuur op sociale media. Tegen welke kostenstijging kijk je aan?

“In onze stal hebben we een aparte teller, daar zijn we van 185 euro voorschot naar 800 euro per maand gegaan. Voor onze kaasmakerij en verwerkingsruimte hadden we vorig jaar een eindfactuur van 5500 euro, dit jaar zou ik op basis van hetzelfde verbruik met een factuur van 17.000 euro zitten. Ik word dus geconfronteerd met minstens een verdrievoudiging van mijn energiekosten en ik weet niet hoe ik ze kan recupereren.”

Kan je nog energie besparen?

“Op de verwerkingsruimte hebben we 33 zonnepanelen liggen, maar kaas maken is een energie-intensief proces. Een kaastobbe werkt zoals een boiler, ze moet opwarmen op weerstand. Er zijn de ijsmachines en naast een rijpingscel hebben we vier frigo’s en vier vriezers staan. Ik kan die niet opeens wat minder laten draaien. Op voedselveiligheid kan je niet besparen. Nu produceer ik tweemaal per week, maar ook daar is eigenlijk geen mogelijkheid om te schrappen omdat je toch altijd een vers product moet kunnen verkopen. Ik heb dertig energieleveranciers vergeleken maar dat leverde me maar een besparing van een paar honderd euro op jaarbasis op. Extra zonnepanelen of een thuisbatterij betekent meteen weer voor tienduizenden euro’s investeren en dat geld is er op dit moment gewoon niet.”

Lukt het om die kostenstijgingen op te vangen door hogere prijzen te rekenen?

“Voor mijn thuisverkoop heb ik mijn prijzen met twintig percent opgetrokken. Op een kaasje is daar nu veertig cent bij. Als ik er zo honderd verkoop op een marktdag heb ik dus 40 euro extra verdiend. Dat is niet genoeg om de gestegen energiekosten te dekken. Ook andere kosten zijn gestegen. Het kost me vijftien euro extra iedere keer ik de tank van de bestelwagen moet volgooien. Mijn voederkosten zijn met 3 à 4000 euro gestegen. Een hectare maïs is 1000 euro duurder geworden. Dat zijn kosten die je kan doorslikken door je prijzen te verhogen. Maar de energiefactuur is gewoon niet door te rekenen. Als ik morgen zes euro moet vragen voor iets wat in het begin van het jaar nog 2,2 euro kostte, dan is het binnen de drie maand gedaan met mijn bedrijf. Dan heb ik gewoon geen klanten meer.”

Veel korte ketenbedrijven hebben goed gedraaid onder corona, heb je reserves kunnen opbouwen dan?

“We hebben goed gedraaid, ja, maar tegelijk ook moeten investeren in extra personeel om aan alle vraag te kunnen voldoen. Omdat ik van (bijna) nul ben begonnen heb ik altijd heel goed op de centen gelet. Ik werk zoveel mogelijk met tweedehands apparatuur; ik heb collega’s die een bestelwagen van 35000 euro kopen, maar ik heb hier alleen occasies staan die mij vijfduizend euro gekost hebben. Voederen doen we nog altijd met de hand, terwijl iemand anders daar misschien ook al geïnvesteerd had. Dit is het eerste jaar dat ik mezelf een loon heb uitbetaald, maar dat is de marge die door de energiefactuur nu volledig wordt weggevreten.”

Hoe is de situatie bij je collega’s in de korte keten? Ik kan me inbeelden dat iedereen hierover spreekt.

“We kennen allemaal groenteboeren die hun serre niet kunnen verwarmen of fruittelers die geen geld hebben om de appels te stockeren of zelfs te plukken. Bij iedereen is de situatie anders. Kaas maken vraagt veel energie, maar veel verzuivelaars in de korte keten verwerken maar een klein deel van hun melkplas. Hier op het dorp hoor je bij alle zelfstandigen – de horeca, bakkers of slagers – hoe moeilijk ze het hebben. Onze bakker op het dorp moet al meer dan drie euro rekenen voor een brood, maar de supermarkt voert promotie met twee broden voor twee euro. Op de boerenmarkten voel je gelukkig nog niet echt dat mensen hun aankopen terugschroeven, maar dat zijn consumenten die misschien sowieso bereid waren om wat meer te betalen voor een goed product.”

Hoe lang kan jij deze situatie volhouden?

“Ik heb 160 schapen te voederen en een stal af te betalen, ik kan niet zomaar de pauzeknop indrukken. Na nieuwjaar komt er een stevige afrekening van de energiefactuur en moeten we verder met fors hogere voorschotten. Eigenlijk zouden we van de overheid een jaar tijd moeten krijgen om investeren in eigen energie zoals extra zonnepanelen en een thuisbatterij. Maar zoals we er nu voorstaan zie ik de toekomst somber in. Bij veel zelfstandigen zou het na nieuwjaar wel eens snel gedaan kunnen zijn.”