BDB en PCA doen ervaring op met variabele pootafstand

Vorig seizoen werd door de Bodemkundige Dienst van België en het Proefcentrum voor de Aardappelteelt op een aardappelveld in Linter (Vlaams-Brabant) geëxperimenteerd met variabele pootafstanden. Het productiepotentieel van een perceel kan een landbouwer verhogen door bijvoorbeeld in zones gericht meer te bekalken of meer organische meststoffen toe te dienen. In andere gevallen zijn de verschillen in productiepotentieel eigen aan de ondergrond. In het geval van aardappelteelt kan variëren met de plantafstand in de rij dan een manier zijn om binnen iedere zone een maximaal rendement te behalen. Onderzoekers namen de proef op de som en ervaarden effectief grote verschillen in productiepotentieel binnen één perceel. Variabel poten, lijkt daarom beloftevol maar vraagt nog meer onderzoek.

Om bij aardappelen de pootafstand af te stemmen op verschillen in de bodem moeten die verschillen in eerste instantie waarneembaar zijn. Hiervoor deden de Bodemkundige Dienst van België (BDB) en het Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA) een beroep op de Veris bodemscanner. Deze machine kan de zuurtegraad (pH), het organisch koolstofgehalte en de geleidbaarheid (EC) van de bodem meten. “Voor het variabel poten van aardappelen kijken we voornamelijk naar verschillen in EC binnen een perceel”, verklaren Jill Dillen en Davy Vandervelpen van de Bodemkundige Dienst en PCA-coördinator Kurt Cornelissen. “Deze verschillen worden beïnvloed door meerdere bodemeigenschappen, maar zijn vaak het gevolg van verschillen in grondsoort en vochtgehalte.”

Aan deze bodemeigenschappen kan op korte termijn weinig veranderd worden terwijl ze wel tot belangrijke verschillen in productiepotentieel kunnen leiden, zeker voor aardappelen. Daar geen rekening mee houden, zou een gemiste kans kunnen zijn volgens de onderzoekers. “Wanneer we zones met een verschillend productiepotentieel op dezelfde manier uitbaten, investeren we mogelijk te weinig in delen met een hoger productiepotentieel en te veel in delen met een lager productiepotentieel, waar we de opbrengst toch niet hoger krijgen. Door in zones met een lager productiepotentieel aardappelen verder uit elkaar te poten of in zones met een hoger productiepotentieel dichter te poten, kunnen we in theorie tot een beter rendement komen. Iedere zone bereikt dan zijn optimum aan opbrengst met minder uitval en een meer uniforme sortering.”

Dat is de theorie. Op een aardappelveld in Linter werd dit in de praktijk afgetoetst. Het onderzoek van BDB en PCA kaderde in de projecten ‘SMART-Bodem’ en ‘Operationele Groep Variabel poten’. Beiden wordt gefinancierd door de Vlaamse overheid en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. De bodemvariatie op het perceel was groot genoeg voor de veldproef. De EC-waarden van de bodemscan legden vijf duidelijke zones binnen het perceel bloot waar de bodemtextuur varieerde van zandleem tot zo zware zandleem dat het bijna kleingrond was. In elke zone werd op het einde van het groeiseizoen de opbrengst bepaald voor verschillende pootafstanden. Naast de standaardafstand van 35 cm werd er ook een strook 10 procent dichter (31,5 cm) en 10 procent verder (38,5 cm) gepoot in elke zone.

Op de zones met zwaardere grond en een hoge EC-waarde lagen de opbrengsten bij alle pootafstanden een stuk hoger. Omgerekend naar een hectare scheelde dat meer dan 10 ton. BDB en PCA schrijven het grote opbrengstverschil tussen zones met hoge en met lage EC-waarde ook toe aan de droge zomer van 2018. Vochtlevering uit de bodem had een belangrijke invloed op de opbrengst. Anders dan verwacht leidde dichter poten in de zones ‘goede grond’ niet tot een hogere opbrengst. “De standaardpootafstand leverde met gemiddeld 45,6 ton per hectare de hoogste opbrengst. Bij verder of dichter poten neemt de opbrengst af tot gemiddeld 38 en 40,9 ton”, rapporteren Dillen, Vandervelpen en Cornelissen.

In de drie zones met de lagere EC-waarde vertonen de opbrengstverschillen bij de verschillende pootafstanden veel minder variatie. “Hier leidt 10 procent verder poten (38,5 cm) niet tot een significant verschil in opbrengst, wat in principe betekent dat hier door verder te poten op pootgoed bespaard kan worden.” Bodemkundige Dienst en aardappelproefcentrum PCA concluderen dat variabel poten zeker potentieel heeft gezien de grote opbrengstverschillen tussen verschillende bodemzones. Door de invloed van verschillende factoren op de EC-waarde en op de opbrengst van aardappelen is er echter nog nood aan extra ervaring om in de praktijk steeds de juiste managmentkeuzes te kunnen maken.

Op het proefperceel in Linter stemde de zones met een hogere EC overeen met de betere delen van het perceel. “Zones met een hogere EC zijn niet steeds beter dan zones met een lagere EC. Dit moet perceel per perceel bekeken worden”, waarschuwen BDB en PCA voor overhaaste conclusies. “Hierbij is het ook belangrijk om naar de voorgeschiedenis van het perceel te kijken en is de voorkennis van de landbouwer essentieel om onderbouwde beslissingen te kunnen nemen. Ook als de oorzaak van de verschillen in EC gekend zijn, blijft het een moeilijke oefening om de juiste managementbeslissingen te maken. Bij een andere potermaat, ondergrond of variëteit is de ideale pootafstand mogelijk verschillend. Ook een extreem droog jaar in vergelijking met een nat jaar kan andere resultaten opleveren.”