Koolzaad als rendabele verrijking van enge teeltrotatie

Op 1 juni organiseerde het POVLT te Rumbeke-Beitem samen met BeauVent cvba een proefveldbezoek koolzaad in de Moeren. De opkomst was klein, net zoals het aantal koolzaadtelers in Vlaanderen. “Het is onbegrijpelijk dat niet meer landbouwers de voordelen van koolzaad in de rotatie zien: de teelt is eenvoudig en betrouwbaar, de prijzen zijn (zeer) goed en koolzaadtelers ervaren een positief effect op de bodemstructuur.”

In de euforische sfeer rond biobrandstoffen in de periode 2005 tot 2007 groeide het Vlaamse areaal koolzaad: van 141 ha in 2005 naar 1.045 ha in 2008. Door de voedselcrisis die toen volgde, keerde het beleid zich af van biobrandstoffen. Bovendien piekte de graanprijs in 2008 terwijl de koolzaadprijs wat achterop bleef.

Daarop kozen heel wat telers opnieuw voor granen en zakte het koolzaadareaal weg naar de huidige oppervlakte van circa 450 hectare. In het kader van het EFRO-project ‘EnergieBewust Boeren’, dat de steun geniet van Europa en het Agentschap Ondernemen, promoot het Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw (POVLT) te Rumbeke-Beitem koolzaad om de teelt een nieuw elan te geven.

In het zog van het mondiale biobrandstofverhaal ontstonden in Vlaanderen enkele projecten rond korte-keten-productie en afzet van koolzaadolie als biobrandstof. De accijnsvrijstelling op deze brandstof bij directe verkoop van producent aan consument was een belangrijke stimulans. Initiatieven kregen het evenwel moeilijk te verduren, maar de West-Vlaamse cvba BeauVent zette haar koolzaadproject door.

Als coöperatie van burgers die inzetten op een duurzamer energieverbruik, ontwikkelde BeauVent cvba samen met Ecopower cvba een mobiele koolzaadpers. De coöperatie verenigt telers van koolzaad, rijders op koolzaadolie, imkers en ombouwers. “Wanneer biobrandstof lokaal wordt geproduceerd en lokaal wordt gebruikt, klopt het duurzaamheidsplaatje”, bevestigt het POVLT. “Zeker omdat niet alleen gefocust wordt op het zaad en de olie, maar ook op de eiwitrijke koolzaadkoeken die gegeerd zijn bij zelfmengers ter vervanging van dure overzeese sojaproducten.”

Momenteel zijn er een tiental koolzaadtelers actief in de coöperatie. Zij telen samen 25 hectare koolzaad. De koolzaadtelers zijn akkerbouwers die op zoek zijn naar een manier om hun rotatie op een financieel interessante manier te verruimen, nu suikerbieten deze rol op veel plaatsen niet langer vervullen. Koolzaad is een gemakkelijke teelt met relatief weinig werk op een goed tijdstip.

De telers ervaren bovendien het positief effect van koolzaad op hun bodemstructuur en zien ook direct positief effect op de resultaten van hun tarweteelt na koolzaad, “één ton extra is niet abnormaal”, benadrukt het POVLT. “Koolzaad is een heel sterke plant zodat een slechte opkomst of veel uitval tijdens de winter, goed gecompenseerd worden. Ook de beheersing van onkruiden, ziekten en plagen is vrij eenvoudig.”

Wat opbrenstpotentieel betreft, oogsten de telers van de coöperatie BeauVent in 2009 gemiddeld 4,42 en in 2010 gemiddeld 4,19 ton per hectare. Uitschieters boven de vijf ton per hectare zijn geen uitzondering. De koolzaadprijs was in 2009 en 2010 vrij stabiel en kende eind 2010-begin 2011 een sterke stijging. Als richtlijn geldt volgens POVLT dat de koolzaadprijs parallel loopt met de graanprijs en daar het ongeveer het dubbel van is.

“De teeltkosten zijn een stuk afhankelijk van het teeltseizoen”, verklaart het POVLT, “ook de verkoopprijzen zijn uiteraard een stuk variabel.” Als voorbeeld wordt een teler opgevoerd die vorig jaar 4,5 ton koolzaad van een hectare oogstte, die verkocht aan 492 euro per kg en op die manier een netto resultaat realiseerde van circa 1.500 euro per hectare.

“Vanwege de goede financiële resultaten kan koolzaad vlot de concurrentie aan met gewassen als vlas, groene erwten, graszaad of cichorei”, besluit het POVLT. “Wat zich moeilijker laat rekenen, is de meerwaarde die het koolzaad heeft voor de globale rotatie. Zeker voor telers die nu met vrij enge rotaties werken en op zoek zijn naar een extra gewas is koolzaad duidelijk een optie”, luidt het advies.

Interesse in de teelt van koolzaad?
Contacteer Greet Ghekiere of Alain Vandaele van het POVLT-Beitem of leer van de ervaringen van de koolzaadtelers van BeauVent cvba.