EU-Parlement wijst patenten op planten en dieren af

Het Europees Parlement keurt het toewijzen van patenten op planten en dieren af. Daarmee reageren de parlementsleden op octrooiregelingen die steeds verder gaan dan alleen uitvindingen in de biologische wetenschap. "Boeren en kleine veredelaars komen in problemen omdat ze gepatenteerde zaden van hun zelf gekweekte planten niet mogen gebruiken", waarschuwt europarlementslid Bart Staes (Groen).

Vorige week donderdag heeft het European Patent Office een eerder toegekend octrooi teruggedraaid. Het zogenaamde 'XY-patent' werd herroepen op juridisch-technische gronden, maar de Europese groenen menen dat het patent in de eerste plaats nooit had mogen worden toegekend. Zij lezen in de Europese wetgeving immers een verbod op het patenteren van het kweken van dieren of planten.

"De beslissing van het Europese patentbureau is een belangrijke eerste stap in de controversiële werkwijze van het instituut", zegt europarlementslid voor Groen Bart Staes. "Dat bureau verdient namelijk geld door het uitgeven van veel patenten." Recent vroegen enkele grote ondernemingen zelfs een patent aan op broccoli en tomaten. Dat stemt volgens Staes tot nadenken. "Wanneer je planten en dieren als patenteerbare handelswaren gaat beschouwen, dan houdt dat in combinatie met de machtsconcentratie bij een handvol grote firma's duidelijk een gevaar in."

"Zoals het octrooi nu gebruikt wordt, schiet het zijn doel voorbij", verduidelijkt Staes. "Octrooien zijn bedoeld om nieuwe uitvindingen te stimuleren. Niet om kleine veredelaars en boeren te beperken in hun werk door hen kwekersrechten aan grote zadenfabrikanten te doen betalen." Kwekers en boeren moeten volgens hem ongehinderd toegang hebben tot genetische bronnen. "Helemaal als deze in de oorsprong van biologische aard zijn en niet specifiek een uitvinding betreffen."

De internationale coalitie 'No Patents on Seeds', die ijvert voor een uitzondering in het Europees octrooirecht voor (de veredeling van) planten en dieren, analyseerde de werkzaamheden van het European Patent Office. De coalitie becijferde dat circa 1.000 patentaanvragen in behandeling zijn die te maken hebben met conventionele plantenveredeling. Ongeveer 100 daarvan werden het afgelopen jaar ingediend.

Bij dieren loopt het niet zo'n vaart, maar gaat het toch om een dozijn patenten voor genoomselectie, genderselectie en klonen bij landbouwdieren. Eind vorig jaar had het patentbureau in totaal bijna 2.000 patenten op planten en ongeveer 1.200 patenten op (proef-)dieren toegekend. De firma's die de meeste patenten op planten(-veredeling) in de wacht sleepten, zijn BASF (24), Bayer (22), Monsanto (15), Dupont/Pioneer HiBred (11) en Syngenta (10).

In de resolutie benadrukt het Europees Parlement dat (kleine en middelgrote) veredelaars de mogelijkheid moeten hebben om verder te schaven aan plantenvariëteiten waarop octrooirechten (van grote firma's) rusten. Hiervoor is volgens de groene fractie een wijziging van de bestaande Europese richtlijn nodig.

De europarlementsleden zeggen te begrijpen dat patenten belangrijk zijn om bedrijven aan te zetten tot onderzoek en ontwikkeling, maar benadrukken dat een ongewenst ruime patentregeling evenzeer een belemmering is voor innovatie en genetische vooruitgang bij planten en dieren. Het ontneemt kleine en middelgrote veredelaars immers de toegang tot genetica.

Het Europees Parlement richt zich tot het Europese Patentbureau met de vraag om conventionele veredeling en alle planten en dieren die daar het resultaat van zijn, uit te sluiten van patentbescherming. Aan de Europese Commissie wordt gevraagd om opnieuw jaarlijks te rapporteren over de impact van het Europees octrooirecht op plantaardige en dierlijke veredeling. Het Europees Parlement wil namelijk de precieze invloed kunnen nagaan.

Meer info: Patents on plants and animals (coalition 'No Patents on Seeds')