Studie: Vijf grootste supermarkten in België doen “onvoldoende” om mensenrechten te beschermen

Vijf grote supermarktenketens in België en hun gesteldheid omtrent mensenrechten in de toeleveringsketen werden door Superlijst Sociaal onder de loep genomen. Superlijst Sociaal is een meerjarig Europees onderzoeksproject van de denktank Questionmark, in samenwerking met de ngo Rikolto en steun van Oxfam België en Fairtrade Belgium. Volgens de ranking van het onderzoek presteert Lidl het beste, Aldi zit in de middenmoot en Delhaize, Colruyt en Carrefour hinken achterop.

De Duitse supermarktketen Lidl komt in het onderzoek als betere leerling van de klas naar voren. Lidl scoorde het hoogste omdat de supermarktketen onder meer jaarlijks in kaart brengt welke ketens een hoog risico hebben op mensenrechtenschendingen, de problemen identificeert en er vervolgens op reageert. Daarnaast is Lidl ook het meest transparant over zijn leveranciers en heeft als enige supermarkt een klachtenprocedure specifiek voor de toeleveringsketens. Lidl en Aldi hebben ook als enige een actieplan tegen gendergerelateerd geweld voor al hun ketens.

De Colruyt Group reageert "verrast" op het nieuws dat Belgische supermarkten zich niet voldoende inzetten om mensenrechten te beschermen. "Het klopt dat we een inhaalbeweging te doen hebben qua rapportering, maar het is niet omdat we er niet of minder over rapporteren, dat de initiatieven er niet zijn", klinkt het bij Colruyt.

Inspanningen

De meeste supermarkten werken in enkele ketens aan betere inkomens voor kleinschalige boeren en landbouwarbeiders. Zo zetten Lidl, Aldi, Colruyt en Delhaize zich in om een leefbaar loon te bekomen voor arbeiders die werken op bananenplantages. Colruyt aan de andere kant kaart de kloof tussen het leefbaar inkomen en het huidige loon van cacaoboeren aan in Ivoorkust. "Dat zijn waardevolle projecten met reële impact", stelt Philippe Weiler, CEO van Fairtrade Belgium. "Maar supermarkten verkopen talloze andere producten, zoals koffie, waarbij de sociale en ecologische uitdagingen ook zo'n aanpak vereisen."

Desondanks de genomen inspanningen kan geen enkele supermarkt de naleving van mensenrechten waarborgen in jaar toeleveringsketens, zo stelt het onderzoek. "Nochtans moeten supermarkten vanaf 2027 mensenrechtenschendingen opsporen, aanpakken en voorkomen", zegt Jelle Goossens van Rikolto. "Dat is dit jaar beslist in de Europese zorgplichtwet. Dit onderzoek is dus een stevige wake-upcall voor de supermarkten." 

Europese boeren

Het onderzoek vergelijkt ook het beleid n de winkelketens voor Europese boeren. In het voorjaar kwamen in verschillende Europese landen de boeren talrijk de straten op om te protesteren. Hoewel Carrefour langetermijncontracten aangaat en Colruyt aankoopt bij coöperatieven, wat goed is voor de onderhandelingspositie van boeren, formuleerde geen enkele supermarkt een organisatiebreed engagement voor langetermijncontracten en eerlijke prijzen voor Europese boeren. "Supermarkten en Europese boeren kunnen samen bouwen aan eerlijke en stabiele relaties. De goede voorbeelden die we hier al zien, moeten de standaard worden", zegt Goossens.

Superlijst Sociaal roept de supermarkten op tot actie. "Een eerste belangrijke stap is je risico's in kaart brengen en deze negatieve impact beoordelen. Daarna kan je effectief schendingen van mensenrechten voorkomen en oplossen", zegt Bart Van Besien van Oxfam België. Superlijst Sociaal toont aan dat momenteel geen enkele supermarkt alle stappen van zorgplicht in haar beleid heeft opgenomen en ook toepast, luidt het. "Supermarkten hebben dus nog veel werk", besluit Van Besien.