Zin of onzin van de 'ecologische voetafdruk'?

In het populair-wetenschappelijk maandblad Eos maken enkele milieu-economen brandhout van de ecologische voetafdruk onder de titel ‘Eén aarde volstaat’. De kritiek op het concept valt volgens hen in dovemansoren. “De ecologische voetafdruk kan niet de complexiteit van de ecologische crisis vatten”, beaamt milieudeskundige Peter Tom Jones van de K.U.Leuven, “maar het is een handig instrument dat tot de juiste conclusie komt.”

De ecologische voetafdruk geeft weer hoeveel grond nodig is om in een mens zijn levensonderhoud te voorzien, schrijft Het Nieuwsblad. Het gaat om de oppervlakte die nodig is voor voedselproductie, voor de bomen die CO2-uitstoot compenseren, voor het opwekken van de elektriciteit die een mens verbruikt, enz. Iedereen op de wereld heeft recht op 1,8 hectare, maar de gemiddelde Vlaming gebruikt er 5 à 6. De gangbare conclusie luidt daarom dat onze ‘voetafdruk’ kleiner moet omdat we drie aardes nodig hebben om het huidige verbruik te kunnen produceren.

Maar in het maandblad Eos trekken enkele milieu-economen hard van leer tegen de ecologische voetafdruk. Volgens professor Jeroen van den Bergh, een gerenommeerde Nederlandse milieu-econoom, bestaat het gevaar dat mensen de grootte van de ecologische voetafdruk interpreteren als échte grond. “Er is niet genoeg grond om bossen te planten die de CO2-uitstoot compenseren”, luidt volgens hem dan automatisch de conclusie. Hij meent dat de voetafdruk alle landen straft met veel inwoners op een kleine oppervlakte.” Al geeft Van den Bergh toe dat we de aarde overbevragen, maar hij leidt dat liever af uit concretere indicatoren zoals de CO2-uitstoot en de klimaatverandering.

Milieudeskundige Peter Tom Jones van de K.U.Leuven blijft een groot voorstander van de ecologische voetafdruk. Hij geeft toe dat die de complexiteit van de ecologische crisis niet kan vatten, maar vindt dat geen reden om het concept weg te gooien. “De Nederlandse klimaatsceptische website climategate.nl wordt mee geschreven door de auteur van het stuk”, zegt de K.U.L.-specialist, “zodat hij volgens mij de kritiek op de voetafdruk misbruikt om twijfel te zaaien over de ernst van de ecologische crisis. Op die manier saboteert hij de noodzakelijke overgang naar een milieuvriendelijke economie.”

Peter Tom Jones benadrukt dat de ecologische voetafdruk een handig instrument is waarmee gemakkelijk de voetafdruk van de doorsnee Europeaan kan worden vergeleken met die van de doorsnee Afrikaan. “Globaal gezien overbevragen we de draagkracht van de aarde. Dat blijkt uit de toenemende CO2-concentratie in de lucht, de verzuring van de oceanen en het snelle verlies van de biodiversiteit”, zegt de milieudeskundige. “Door de voetafdruk kan zelfs een leek begrijpen dat we de aarde te zwaar belasten”, aldus Jones.