Wissel aan de top bij VBT, maar samen sterker blijft de rode draad

Je was één van de eerste vrouwen in de raad van bestuur van een tuinbouwveiling, je was ook de eerste vrouwelijke voorzitter van REO en vervolgens van VBT. De eerste functie oefende je 20 jaar uit, voorzitter van VBT was je bijna 15 jaar lang. Daar bovenop was je ook tien jaar lang burgemeester van Hooglede. Waarom stop je nu met je veilingmandaten, Rita?

Rita Demaré: De statuten van REO bepalen dat op je 65ste je bestuursmandaten stoppen. Ik ben vandaag 62, maar een mandaat duurt zes jaar. Ik had gerust nog drie jaar kunnen verder doen, maar ik vond het beter om plaats te maken voor de jonge generatie die klaarstaat om verantwoordelijkheid op te nemen. En natuurlijk, als dat mandaat wegvalt, dan zet dat een domino in gang en vallen er ook andere mandaten weg, zoals dat van voorzitter van VBT. Ik wist dat toen ik de beslissing nam om te stoppen bij REO, maar het voelt toch vreemd. Voor het eerst in mijn leven ben ik gaan solliciteren en ik ben heel blij dat ik intussen gestart ben bij een adviesbureau. Dat ga ik combineren met de administratie van ons slabedrijf in Hooglede.

Dirk, jij neemt de fakkel over als voorzitter van VBT. Kan je jezelf eens voorstellen?

Dirk Van den Plas: In 1988 ben ik samen met mijn vrouw een tomatenbedrijf gestart. Doorheen de jaren zijn we beginnen samenwerken met collega’s op vlak van kennisdeling, samen aankopen, enz. en in 2008 heb ik samen met John Vermeiren en Tom Lefevre Hortipower opgericht, een tomatenbedrijf van 14,5 hectare. In 2023 hebben we een naburig bedrijf overgenomen, Vitapower, waar in vijf hectare serres tomaten worden geteeld. We werken onder de koepel van Tomeco dat ecologisch geteelde specialty tomaten verpakt en naar de markt brengt. Dat doen we via Coöperatie Hoogstraten, waar ik al sinds de jaren ’90 in het bestuur zit. Al ruim 18 jaar ben ik er ook voorzitter en in die hoedanigheid zetelde ik ook in de raad van bestuur van VBT. Nu neem ik het van Rita over als voorzitter van VBT.

Dirk Van den Plas: De afgesprongen fusie tussen REO en Coöperatie Hoogstraten heeft ons doen beseffen dat elke coöperatie zijn eigenheid heeft. Het is niet slecht om die eigen accenten te behouden. Door samen rond de tafel te zitten binnen VBT kunnen we elkaar ook scherp houden én samenwerken waar nodig.

Heeft dit de werking van VBT gewijzigd?

Dirk Van den Plas: Eigenlijk niet. En als het veranderd is, dan is het in de positieve zin. Er is meer samenwerking.

Rita Demaré: Als je met vier tot een vergelijk moet komen of je moet dat met elf, dat is een verschil natuurlijk. Belangrijk is dat je oog hebt voor de producent en dat je beseft dat je als coöperatie niet als concurrenten rond de tafel zit. Je moet weg van het kortetermijndenken en niet alleen met elkaar spreken, maar vooral ook luisteren naar elkaar. VBT wordt zeker niet overbodig en ik denk dat onze leden dat ook beseffen.

Luc Vanoirbeek: We gaan niet ontkennen dat die vraag op een bepaald moment wel naar boven is gekomen toen de coöperaties steeds groter werden. Maar de veilingen hebben al snel beseft dat het beter is om een aantal zaken uit te besteden. Zo spreekt VBT als één stem voor de Vlaamse tuinbouwcoöperaties en dat maakt dat je serieuzer wordt genomen dan wanneer je bijvoorbeeld met drie verschillende stemmen spreekt.

Naast VBT heb je ook nog LAVA. Hoe verhouden beiden zich tot elkaar?

Luc Vanoirbeek: De ontstaansgeschiedenis is helemaal verschillend. Waar VBT in 1991 gestart is met als belangrijkste opdracht belangenverdediging, is LAVA pas later ontstaan, rond 1999.LAVA focust zich eerder op praktische opdrachten zoals de opvolging van specifieke opdrachten van de commercialisatie en de coördinatie van de operationele programma’s van de GMO voor de aangesloten producentenorganisaties. Door de toenemende fusies werd de nood aan twee aparte organisaties steeds meer in vraag gesteld. In 2019 hebben we al beslist om LAVA te huisvesten in Leuven bij VBT en momenteel werken we aan concrete fusieplannen. Dat is een logische stap in ons streven naar meer efficiëntie, want we zitten al in hetzelfde kantoor en onze raden van bestuur lopen gelijk. We verwachten dat proces in de loop van volgend jaar rond te hebben, want juridisch zijn er toch wat moeilijkheden. Een coöperatie en een vzw voeg je niet zomaar samen.

Rita Demaré: De groente- en fruitsector heeft echt wel coöperaties nodig. We kunnen niet zonder, ook al ben je als teler groot of zelfs heel groot. Maar je moet als coöperatie wel scherp blijven. Je moet leiderschap tonen, luisteren naar je leden en goed communiceren.

Dirk Van den Plas: Je moet vooral zien dat je als coöperatie mee evolueert dus de veranderingen zien aankomen en ze eventueel zelfs voor zijn.

Gewasbescherming was de derde grote uitdaging?

Luc Vanoirbeek: Ik zie het zelfs als het grootste probleem waar de tuinbouwsector tegenaan loopt. Daar zien we twee tegengestelde evoluties. Enerzijds zien we meer ziektedruk door de klimaatverandering en anderzijds worden we meer en meer geconfronteerd met stoffen die niet meer toegelaten zijn. Begrijp me niet verkeerd, we zijn niet tegen regels, maar vanuit VBT zijn we van mening dat er zonder alternatief geen verbod kan komen. Vandaag duurt het veel te lang vooral biologische of biogebaseerde gewasbeschermingsmiddelen goedgekeurd worden. Als die procedure niet versneld wordt, terwijl dit in andere werelddelen wel gebeurt, zullen we achterop geraken.

Rita Demaré: Ik zou daar graag nog een vierde component aan toevoegen: grond. We zien meer en meer dat grond wordt opgekocht om bos op te planten zodat bedrijven kunnen voldoen aan de Europese duurzaamheidsverplichtingen. Waar is men mee bezig zeg, goeie landbouwgrond?  Of de grond wordt gekocht door grootgrondbezitters of zelfs door onze afnemers. Die willen dan een partnerschap aangaan met boeren, maar hoe vrij ben je dan? Eerlijk gezegd ben ik dan veel liever lid van een coöperatie.

Maakt de klimaatverandering tuinbouw in onze contreien in de toekomst moeilijk tot bijna onmogelijk? Of kan het ook een opportuniteit zijn, gezien de impact van de klimaatverandering in de meer zuidelijke Europese landen?

Luc Vanoirbeek: We zitten in de meest vruchtbare streek van Europa met een gematigd klimaat. Het klopt dat ook wij de weersextremen zullen voelen, maar als ik het vergelijk met andere streken… in Noord-Italië verdwijnen teelten, zoals de kiwiteelt en de perenteelt. Ook in Spanje lopen de temperaturen vaak zo hoog op dat bepaalde teelten praktisch onmogelijk worden. Met de nodige technologie zullen ze daar wel nog het één en ander kunnen doen, maar dat geeft ons wel mogelijkheden.

Hoe zit het met de vergunningen in de glastuinbouwsector? Komen tuinders ook in de knoei met de stikstofwetgeving?

Dirk Van den Plas: Vandaag is ‘not in my backyard’ een groter probleem voor de glastuinbouw dan stikstof. Natuurlijk, dat is de situatie vandaag. Hoe alles rond stikstof verder gaat evolueren en wat de invloed daarvan gaat zijn op vergunningsverlening, kunnen we op dit moment eigenlijk nog niet goed inschatten.

Soms hoor je telers wel eens zeggen dat ze niet veel merken van die GMO-gelden, dat vooral de veilingen ervan profiteren…

Dirk Van den Plas: Dat hoor je inderdaad wel eens. Maar wat is de veiling? Dat is toch het verlengstuk van wat de producenten doen?

Luc Vanoirbeek: Is het je al opgevallen dat er merkelijk meer proeftuinen zijn die zich focussen op groenten en fruit? Juist omdat die ondersteund worden vanuit de GMO-gelden. Neem die weg en je zal veel minder innovatie hebben in onze sector.

Rita, tot slot, wat vind je jouw mooiste verwezenlijking als voorzitter van VBT?

Rita Demaré: Ik denk dat het duidelijk is dat ik geen verwezenlijkingen heb alleen. Je kan niets alleen. Je kan wel het samenwerken bevorderen en dat heb ik wel in positieve zin zien evolueren. Tegelijk moet je als voorzitter je onafhankelijkheid bewaken. Ook al zat ik namens REO in de raad van bestuur van VBT, eens je voorzitter bent, spreek je voor iedereen.  

Dirk Van den Plas: Ik denk dat het wel benadrukt mag worden dat Rita dat bijzonder goed gedaan heeft. Ik zal mij tijdens mijn voorzitterschap dan ook inspannen om de lijn die Rita heeft uitgezet, verder door te trekken. Tegelijk vind ik het ook belangrijk dat we oog hebben voor wat de toekomst brengt en dat we daar op tijd inspelen. Als we daarin slagen, zal dit de samenwerking alleen maar bestendigen en zelfs versterken.