Vroegere uitzondering voor bestrijdingsmiddelen met neonics in België onwettig verklaard
België heeft ten onrechte gebruik gemaakt van een uitzondering die voorzien was in de Europese regelgeving om gewasbeschermingsmiddelen met neonicotinoïden, die schadelijk zijn voor bijen, op de markt te brengen. Dat zegt het Europees Hof van Justitie in een nieuw arrest.
In de Europese Unie geldt sinds 2018 een verbod op het gebruik in open velden en de verkoop van zaden die behandeld zijn met werkzame stoffen horende bij de familie van de neonicotinoïden, zoals clothianidine en thiamethoxam. Deze “neonics” worden als schadelijk beschouwd omdat ze in verband gebracht worden met bijensterfte. Op dit verbod geldt een nooduitzondering die lidstaten in de Europese regelgeving ruimte geven voor het verlenen van een derogatie. Dit kan enkel in uitzonderlijke omstandigheden wanneer de productie ernstig in gevaar komt of wanneer ecosystemen niet met andere redelijke middelen kunnen worden gecontroleerd.
België maakte tot 2020 gebruik van deze uitzonderingsregeling om zes bestrijdingsmiddelen tijdelijk op de markt te brengen om onder andere het zaaizaad van suikerbieten te kunnen beschermen.
Pesticide Action Network, een Belgische imker en de Belgische natuurorganisatie Nature & Progrès spanden een rechtszaak aan en gingen in beroep bij de Belgische Raad van State. De Raad van State ging op zijn beurt antwoord vragen omtrent de Belgische toepassing van de uitzonderingsregel bij het Europees Hof van Justitie. Ons land had dat niet mogen doen, laat het Europees Hof nu weten en voert een arrest uit voor België.
De nooduitzondering is geen onbesproken onderwerp sinds het verbod in 2018. In 2020 vroeg de Europese Commissie nog een beoordeling aan de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) of nooduitzonderingen gerechtvaardigd waren vanwege “een gevaar voor gewassen dat niet met andere redelijke middelen kon worden ingedamd". In alle gevallen concludeerde EFSA toen dat de noodtoelatingen gerechtvaardigd waren, ofwel omdat er geen alternatieve methoden of producten, chemisch of niet-chemisch, beschikbaar waren, ofwel omdat er een risico bestond dat het ongedierte resistentie ontwikkelt tegen beschikbare alternatieve producten.
Tijdens het vragenuurtje in de Kamer donderdag vertelde minister van Landbouw David Clarinval (MR) een beetje verrast te zijn door dit arrest. “Het arrest ligt niet in lijn met de conclusies van de auditeur. De Europese Commissie heeft ook altijd gezegd dat de lidstaten bevoegd waren om toelatingen te geven voor het zaaien van gecoat zaaizaad. België heeft bovendien altijd rekening gehouden met een grote bescherming van het leefmilieu in de noodtoelatingen en is op dat vlak altijd ‘voorbeeldig en streng’ geweest binnen de Europese Unie.”
“Op basis van mijn eerste analyse heeft het arrest in kwestie geen gevolgen voor België, maar zal het een aanzienlijke impact hebben op andere lidstaten die nog derogaties geven voor neonicotinoïden", besluit minister Clarinval. Frankrijk en nog tien andere Europese lidstaten maken tot op vandaag nog gebruik van deze nooduitzondering. België gaf geen derogaties meer sinds 2020.
Milieuorganisatie Bond Beter Leefmilieu (BBL) hekelt de hypocrisie van Europese lidstaten die akkoord gaan met het verbieden van de gewasbeschermingsmiddelen, maar vervolgens via uitzonderingsaanvragen hun bevolking en omgeving alsnog bewust blootstellen aan ‘zeer toxische chemicaliën’. "De uitspraak van het hof kan onmogelijk zonder gevolg blijven”, meent Heleen De Smet, woordvoerder van BBL. “Ons land maakt volgens het Europees Hof van Justitie onterecht gebruik van uitzonderingen in de Europese wetgeving op gewasbeschermingsmiddelen met neonicotinoïden. Daarmee bevestigt het hof wat tal van natuur-, gezondheids- en milieuverenigingen al jaren aan de kaak stellen.”
Bron: Eigen berichtgeving, Belga
