Visvangst komt weer op gang in Aralmeer

Het Aralmeer, waaraan Oezbekistan, Turkmenistan en Kazachstan grenzen, stond lange tijd te boek als het grootste milieuschandaal in de menselijke geschiedenis. In de jaren zestig werden de rivieren Syr Darya en Amoe Darye, uitmondend in het Aralmeer, grotendeels drooggelegd door de Sovjets. De centrale regering in Moskou zag grote perspectieven voor de katoenindustrie in de regio en gebruikte het water uit de rivieren ter irrigatie van katoenvelden.

De gevolgen voor het Aralmeer waren dramatisch. Het waterniveau daalde van 53 meter begin jaren zestig tot 38 meter in de jaren negentig. Het wateroppervlak, ooit 68.000 vierkante kilometer, nam met 70 procent af, aldus de krant. De visvangst kelderde daardoor van 50.000 ton in de jaren zestig naar 50 ton per jaar in 1994. Als gevolg verhuisde 30 tot 50 procent van de lokale bevolking, met name jonge mannen, naar de steden om geld te verdienen in fabrieken. Bovendien kampten veel mensen met gezondheidsproblemen door de chemicaliën die de Sovjets gebruikten om de katoenindustrie te stimuleren. Door het opdrogen van het meer ontstonden veel zandstormen met vervuilde lucht. Keelkanker werd een veel voorkomende ziekte in de regio.

Door de zogeheten Kok-Araldam, mede gefinancierd met een Wereldbanklening ter waarde van 170 miljoen dollar, is er weer hoop voor de bevolking. Het noordelijk deel van het meer stroomt langzaam vol en zorgt ervoor dat niet al het water wegstroomt naar het zuidelijk deel. In vijftien maanden is het waterpeil gestegen van 38 naar 42 meter. De visvangst is op gang gekomen en er wordt weer als vanouds vis geëxporteerd naar Moskou, Georgië en Oekraïne.

Afgelopen jaar werd er 2.000 ton vis gevangen en zijn er vier nieuwe visfabrieken geopend. Bovendien is de visstand toegenomen doordat het zoutgehalte in het meer beduidend daalt. De van oorsprong zeer arme regio waar zo'n 100.000 mensen wonen, profiteert van het succes. Sommige bewoners komen na jaren weer terug om opnieuw het vissersbestaan op te pakken.

Het is niet waarschijnlijk dat het Aralmeer zich ooit weer helemaal vult met water. "De successen die zijn geboekt, mede gefinancierd door de Wereldbank, blijven beperkt tot het noordelijk deel van het meer", citeert Trouw Joop Stoutjesdijk. De van oorsprong Nederlandse ingenieur, afgestudeerd in Delft, is sinds 2006 hoofd van het Wereldbankproject in de regio van het Aralmeer. Ook denkt hij dat de visindustrie niet het niveau zal bereiken van in de jaren zestig, onder meer omdat het onmogelijk is het zuidelijke deel van het meer weer in de oude staat te brengen.(KS)