VBT ziet belangrijk keerpunt in 2023 en wil op dat elan verder
nieuwsHet Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) omschrijft 2023 als een turbulent jaar in zijn jaarverslag, mede door de oorlog in Oekraïne. Toch merkte het ook een positieve ommekeer in het beleid. “Voor het eerst sinds lang stond voedselsoevereiniteit terug op de EU-agenda’s”, klinkt het. “Door deze hernieuwde belangstelling is ook de teneur van de Europese discussie rond thema’s zoals gewasbescherming in 2023 merkbaar veranderd. Laat ons hopen dat we verder kunnen werken in 2024 aan ‘meer dialoog en minder polarisatie’.”
2023 telde net zoals het jaar ervoor veel verschillende uitdagingen die de nodige alertheid van de tuinbouwsector vragen, dat stelt VBT in zijn jaarverslag. “Het was een jaar met grote twijfels en onzekerheden over de evolutie van de kostprijs, de beschikbaarheid van grondstoffen en de afzet van onze producten door de verstoorde wereldhandel, geopolitieke spanningen, het opnieuw opgelaaide conflict in het Midden-Oosten en het geaarzel op vlak van politieke besluitvorming. Ook de aanslepende discussie en de onduidelijkheid in verband met het nieuwe mestactieplan MAP7 maken de betrokkenen onzeker en moedeloos”, beschrijft VBT in één zin de grootste uitdagingen van het voorbije jaar.
Toch realiseerden de zes producentenorganisaties van VBT, zijnde BelOrta, Coöperatie Hoogstraten, REO Veiling, BFV, Criée de Wépion en LTV, in 2023 samen een omzet van 1,15 miljard euro. Vergeleken met het jaar ervoor is dit een lichte omzetstijging van vier procent. Nochtans daalde de aanvoer van groenten en fruit met twee procent. VBT verduidelijkt dat de redelijke prijzen van groenten en fruit de lichte daling van aanvoer konden opvangen. De verhouding tussen het aandeel omzet van groenten en het aandeel omzet van fruit bleef ook in 2023 vrij constant, groenten neemt 67 procent van de totaalomzet voor hun rekening en fruit de overige 33 procent.
Minder aanvoer
De omzetstijging van 86 procent van prei had een grote impact op de algemene omzetstijging voor groenten in 2023. In Europa was er vorig jaar een beperkte beschikbaarheid van kwaliteitsvolle prei waardoor de prijzen en omzet stegen. Naast prei kenden ook witloof (+34%), kropsla (+15%), paprika (+11%) en bloemkool (+18%) een sterke omzetstijging. Ingro, de telersvereniging voor groenten voor de verwerkende industrie, realiseerde in 2023 een sterke omzetstijging van 17 procent. De totale omzet klokte bij de Ingro-leden af op 120 miljoen euro. Voor fruit kenden aardbeien (+4%), peren (+3%) en appelen (+6%) een hogere omzet in 2023 in vergelijking met 2022.
Tegenover de gestegen omzet van vier procent stond vorig jaar een dalende aanvoer van twee procent (fruit -19% / groenten +8%). Vooral de hogere aanvoer van komkommer (+35%) en courgettes (18%) stuwde de groentenaanvoer naar een hoger niveau. “De stijging van de komkommers had twee redenen”, duidt VBT. “Omwille van de virusproblematiek in de tomatenteelt heeft een aantal bedrijven de teelt geruild voor de komkommerteelt, ook zien we dat buitenlandse telers het Belgische veilingsysteem aantrekkelijk genoeg vinden om ook hun product via onze veilingen op de markt te brengen.”
Door onder meer de mindere aanvoer van fruit zoals peren (-18%) en appelen (-27%) werd de totale groenten- en fruitaanvoer naar beneden gehaald. “De combinatie van de afbouw van het areaal en lagere oogst omwille van klimatologische omstandigheden, heeft geleid tot een verminderde aanvoer”, legt VBT uit. Het appelareaal is gedaald met 125 hectare en ook de oogst lag aan de lage kant (-4,5%). Het areaal peren steeg dan weer met 115 hectare naar 10.565 hectare, terwijl de oogst daalde (-2,8%).
Shift in EU-landbouwbeleid
VBT kijkt naar 2023 terug als het jaar waarin de land- en tuinbouwsector terug meer in de schijnwerpers kwam te staan als essentiële sector. “De laatste jaren kwamen we enkel aan bod in het Europese debat als het over de kostprijs van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) of de bedreiging van de natuur en de biodiversiteit ging”, duidt VBT. “Het feit dat boeren en tuinders voor kwalitatief voedsel zorgden was zo vanzelfsprekend geworden dat het volledig op het achterplan verdwenen was. Maar door de oorlog in Oekraïne veranderde de teneur van het Europese debat merkbaar. Het woord soevereiniteit werd opnieuw in de mond genomen, en niet alleen wanneer het over energie ging. De aangekondigde maatregelen in het kader van de Farm-to-Forkstrategie als onderdeel van de Green Deal werden vanuit een andere bril bekeken: terwijl voorheen vooral gefocust werd op het milieuaspect, kwam de voedselsoevereiniteit terug op het voorplan en werd de dialoog met de land- en tuinbouwer opnieuw belangrijker.”
Als gevolg van de hernieuwde belangstelling rond voedselsoevereiniteit merkt VBT ook een shift op in discussie rond bijvoorbeeld de reductie van gewasbeschermingsmiddelen en plastic verpakkingen. “De hoge politieke milieu- en klimaatambities creëren kansen voor de groente- en fruitsector. En de sector gaat de uitdaging graag aan zolang de transitie eerlijk, betaalbaar en haalbaar is”, vertelt VBT die hiervoor ook meer maatschappelijke steun voelt. “We zijn er rotsvast van overtuigd dat duurzame ontwikkeling enkel kan slagen als er een goed evenwicht is tussen economische, ecologische en sociale duurzaamheid.”
Dit jaar verwachten we een zeer moeilijke hardfruitoogst. Het zal de nodige flexibiliteit vragen, maar door de sterkte van de coöperaties kunnen we dergelijke schokken opvangen
Wat brengt 2024?
"Dit jaar verwachten we een zeer moeilijke hardfruitoogst", laat VBT optekenen. "Dit is natuurlijk niet nieuw voor ons, elk jaar worden we geconfronteerd met diverse uitdagingen en het is onze job om hier zo goed mogelijk mee om te gaan in het belang van de producenten." VBT geeft aan dat dit de nodige flexibiliteit vraagt, maar dat aan de andere kant dit ook precies de sterkte van coöperaties is. "Omwille van hun omvang en sterkte kunnen dergelijke schokken, zoals mindere oogsten, opgevangen worden."
De sectororganisatie hoopt ook dat er in 2024 verder gewerkt kan worden aan 'een atmosfeer met meer dialoog, en minder polarisatie', waarbij de Europese aandacht en erkenning voor de sector en de nood aan economische duurzaamheid niet wegebt. “Sinds enkele decennia wordt het complexe thema van duurzame ontwikkeling geïntegreerd in de kwaliteitssystemen, met de toevoeging van ecologische en sociale eisen. De lat wordt op dat vlak steeds hoger gelegd”, getuigt VBT. "De coöperanten zijn bereid om te evolueren richting duurzaamheid tegen een correcte vergoeding. We zullen blijven hameren op en meewerken aan relevante en concrete standaarden en certificatieregels die haalbaar en betaalbaar zijn voor de betrokken producentenorganisaties en producenten."
VBT onderstreept ook het belang van verder onafhankelijk onderzoek en ontwikkeling. “Er staan heel wat veranderingen op til in onze sector. De eerste prioriteit voor onze onderzoeksinstellingen zou de ontwikkeling van alternatieve gewasbeschermingsstrategieën moeten zijn om ziektes en plagen effectief te bestrijden met een zo klein mogelijke milieu-impact. Want de druk van ziektes en plagen neemt niet af. Integendeel, door de opwarming, globalisering en klimaatverandering neemt de kwetsbaarheid van onze gewassen verder toe”, aldus VBT.
“Een ander belangrijk thema waar we oplossingen voor moeten vinden is de waterproblematiek. Er moet enerzijds onderzoek verricht worden naar waterbuffering, doelbewuster gebruik, hergebruik van water cruciaal, en anderzijds naar teelten, rassen en variëteiten die beter aangepast zijn aan extremere weersomstandigheden.”
Op missie in Noorwegen
België is een belangrijk exportland, ook van groenten en fruit. Naast de nabije EU-lidstaten, is er vanuit de tuinbouwsector ook belangstelling voor verderaf gelegen markten. In het jaarverslag zegt VBT zich actief in te zetten voor het bewerken van bestaande en aanboren van nieuwe exportmarkten. "De diversiteit van product-landcombinaties is een belangrijke voorwaarde voor een duurzame economische ontwikkeling van de groente- en fruitsector", klinkt het. "Door nauw samen te werken met alle betrokkenen, hopen we markttoegang voor nieuwe product-landcombinaties te kunnen laten omzetten in commerciële marktintroducties."
Geen loze verbintenis zo blijkt want VBT maakt deel uit van de 450-koppige delegatie van de Belgische economische missie naar Noorwegen. "Noorwegen is bijzonder interessant omdat het voor zowel groenten als fruit heel sterk aangewezen is op import", duidt Algemeen Secretaris van VBT, Luc Vanoirbeek vanuit Oslo. "Het is daarenboven een zeer kapitaalkrachtig land waardoor er zeker kansen zijn voor de export van Belgishe groenten en fruit."
