Varkenshouders zien licht aan het eind van de tunnel, maar vertrouwen is broos

Varkenshouders zien al jaren zwarte sneeuw. Uit de conjunctuurbarometer intensieve veehouderij van KBC, die elk kwartaal gepubliceerd wordt, valt op te maken dat de sector vanaf eind 2020 tot medio 2022 te maken heeft met een negatieve cashflow die licht verbeterde naar het eind van 2022 toe. Cashflow, het verschil tussen de reële inkomsten en uitgaven (wat er dus overblijft), is volgens de bank de meest adequate parameter om de rendabiliteit van een bedrijf of sector uit te drukken.

“Kern van het probleem is het feit dat de afzetprijzen voor varkens minder hard stegen dan de kosten voor veevoeder en energie. Hierdoor staat de rendabiliteit in de varkenshouderij al sinds de start van de coronacrisis onder druk staat”, stelt Jan Leyten, economist Agro bij KBC. Andere experts herleiden de start van de crisis in de varkenshouderij tot 2018 toen er een geval van varkenspest opdook in Wallonië waarna de export op China stokte.

Ondanks de exportperikelen was er in 2019 en de eerste helft van 2020 toch sprake van een positieve conjunctuur in de varkenshouderij. “De sector kende van begin 2019 tot halfweg 2020 een periode van hoogconjunctuur. De grote vraag naar varkensvlees, door de desastreuze impact van de Afrikaanse varkenspest in China in combinatie met een beperkt biggenaanbod, zorgde voor hoge prijzen en dus een prima rendabiliteit”, aldus KBC

De varkenshouderij is traditioneel op te splitsen in drie types bedrijven: de zeugenhouderij, waar biggen gefokt worden om deze nadien te verkopen; de vleesvarkensbedrijven waar biggen aangekocht worden om dan opgekweekt te worden tot slachtvarkens; en de gesloten varkensbedrijven waar biggen gefokt en opgekweekt worden tot slachtrijpe vleesvarkens. KBC analyseerde in haar conjunctuurbarometer de rendabiliteit op elk van deze drie types bedrijven afzonderlijk.

Sinds de uitbraak van de coronacrisis in het voorjaar van 2020 ging het gauw bergafwaarts en werd al snel een negatieve beschikbare cashflow bereikt. Dat wil zeggen dat er dus geld bij moest per varken. De belangrijkste oorzaken voor de zwakke conjunctuur waren: de exportbelemmeringen eerst door de covid-maatregelen, nadien door de Afrikaanse varkenspest onder meer in Duitsland. Samen met een wereldwijde gestegen varkensproductie en een gedaalde Chinese import, leidde dit tot een overaanbod aan biggen en slachtvarkens op de Europese markt met lage prijzen tot gevolg.

Tot overmaat van ramp stegen de voeder- en energieprijzen sterk vanaf het derde kwartaal van 2021, met als resultaat een extreem zwakke conjunctuur in de zeugenhouderij over een periode van meer dan twee jaar. Op het dieptepunt, eind 2021, bedroeg de negatieve cashflow 800 euro per zeug en lag de Vlaamse biggenprijs op 10 euro. Dit terwijl er volgens KBC de laatste maanden minstens een Vlaamse biggenprijs van 44 euro per big moet genoteerd worden om uit de kosten te geraken.

Positieve kentering tekent zich aan

Analyses van KBC wijzen uit dat situatie in de varkenshouderij de voorbije weken verbetert. De prijzen stijgen, terwijl de kosten voor voeder en energie een dalende trend laten zien. In de zeugenhouderij is er sinds enkele weken sprake van een positieve beschikbare cashflow door biggenprijzen die flink in de lift zitten. Werden er begin 2022 nog biggen verkocht aan 16 euro, was dat begin januari 50 en is dat nu 65 euro. Met de nodige toeslagen erbij verandert een big momenteel voor 80 euro van eigenaar.

“Dat soort bedragen hebben we al lange tijd niet gezien”, vertelt varkenshouder Bart Vergote. Volgens KBC en Vergote zijn er een aantal verklaringen voor de hoge biggenprijzen van het moment. “Allereerst is in de wintermaanden traditioneel een verminderd aanbod van biggen, omdat deze komen uit moeders die in de warme zomer maanden geïnsemineerd zijn en dat loopt altijd wat moeilijker. Daarnaast worden er als gevolg van de jarenlange crisis in de sector minder biggen gehouden. Een derde factor is de grote vraag uit Spanje. Daar kampt men met een nieuwe PRRS-stam, genaamd Rosalia, waardoor de vraag naar biggen groot is.”

Zeugenhouder Filip Bonte uit Middelkerke geeft aan dat de situatie er inderdaad beter uitziet, maar wil de woorden ‘goede vooruitzichten’ nadrukkelijk niet in de mond nemen. Daarvoor is het jaren te slecht geweest, zegt hij. “Het ziet er beter uit, maar ik blijf wantrouwig. Bij een uitbraak van AVP kan het zomaar weer gedaan zijn met de goede markt.  Bel me aan het einde van het jaar nog maar eens terug. Dan kunnen we pas echt de balans op maken. Bonte heeft 300 biggen en heeft in de crisisjaren zijn veestapel niet afgebouwd.

Herstel vleesvarkensprijs broos en onvoorspelbaar

Alhoewel het geen wet van Meden en Perzen is, vertaalt een hoge biggenprijs zich vaak in een goede vleesprijs. Uit de Danisnotering maken we op dat deze prijs inderdaad in de lift zit. Zo wordt er vorige week 1,59 euro betaald voor een kilo (levend gewicht) nadat de prijs vorige week op 1,47 euro stond en daarvoor wekenlang op 1,39 euro. Een jaar geleden lag deze prijs nog op een absoluut dieptepunt van 75 cent per kilo. Over heel 2022 werd een gemiddelde prijs van 1,25 euro gerealiseerd.

Met 1,59 euro per kilo - hetgeen met de nodige toeslagen neerkomt op een varkensprijs van zo’n 1,75 euro per kilo - is er op de vleesvarkensbedrijven sinds kort weer sprake van een positieve cashflow, zo blijkt ook uit de cashflowbarometer van KBC. Volgens de bank is er een Danisprijs van 1,40 nodig om break even te draaien.

Volgens Vergote zijn de vooruitzichten goed. “Er is een tekort aan varkens op de Europese markt en dat zou normaal gezien moeten resulteren in goede prijzen. De varkenshouder en voederadviseur voegt er meteen aan toe dat het vertrouwen broos is. “De goede markt en het vertrouwen kan zo maar weer omslaan als er bijvoorbeeld een geval van varkenspest opduikt in België.”

Wouter Wytynck, beleidsmedewerker varkenshouderij bij Boerenbond, beaamt dat. “Het gaat inderdaad de goede kant op, maar er zijn een aantal grote onzekerheden op te markt. Wat doet bijvoorbeeld China. China is een grote importeur van varkensvlees uit Europa, vooral uit Spanje, Denemarken, Nederland en Frankrijk. Als de vraag hier verder afneemt, kan er nog sprake zijn van een overschot in Europa.” Ook het risico van de Afrikaanse varkenspest wordt door Wytynck genoemd. “Niet alleen in België, maar ook in bovengenoemde landen. Als deze niet meer naar China mogen exporteren, komt dat vlees beschikbaar op de Europese markt.”

Jan Leyten beaamt aan dat het lastig is voorspellingen te doen over de slachtvarkens- en biggenprijs. “De hoge voederprijzen lijken over hun top heen, maar zullen wel nog een tijd blijven drukken op de rendabiliteit. Wel zou de verwachte verdere daling van de varkensstapel in Europa de varkensprijzen en ook biggenprijzen ten goede moeten komen", besluit hij.

Bekijk hieronder het volledige webinar van KBC, met Jan Leyten als presentator, met uitleg over de conjunctuurbarometer van het vierde kwartaal van 2022. In de eerste helft ook aandacht voor de melkveehouderij.