Van Ranst: "EHEC is niet verdwenen in Europa"

Het is een jaar geleden dat de EHEC-bacterie paniek deed uitbreken in heel Europa. In Duitsland raakten 4.321 mensen besmet, waarvan 52 mensen overleden. Nadat een hele reeks groenten als boosdoener werden aangeduid, bleek uiteindelijk Egyptisch fenegriekzaad de schuldige. Volgens viroloog Marc Van Ranst is EHEC zeker niet verdwenen, maar de bacterie maakt voorlopig geen noemenswaardige slachtoffers.

In mei 2011 maakte een nooit eerder ontdekte variant van de E.coli-bacterie verschillende slachtoffers. EHEC bleek antibioticaresistent en in staat toxische stoffen te produceren die delen van het lichaam aanvallen, zoals de nieren. Toen dit bekend raakte, ontstond er paniek in Duitsland, en bij uitbreiding in heel Europa. Eerst duidden de Duitse autoriteiten komkommers aan als verspreider van de bacterie, vervolgens werden paprika, tomaten en sla beschuldigd. Daarna bleken kiemgroenten de schuldige te zijn. De uiteindelijke officiële boosdoener was Egyptisch fenegriekzaad.

Het Nederlandse consumentenprogramma ‘Keuringsdienst van Waarde’ achtte de tijd rijp om één jaar na datum te onderzoeken of die paniek nu terecht was en wat de gevolgen zijn geweest van deze EHEC-crisis. De programmamakers gingen op bezoek bij de bedrijven die tijdens die periode werden aangeduid als mogelijke bron van de besmetting.

Eén daarvan is het Spaanse bedrijf Frunet dat ervan verdacht werd een partij besmette komkommers te hebben verkocht. “Hoewel dat nooit is bewezen, zagen wij dat op twee uur tijd al onze klanten hun orders hadden geannuleerd. Na een week gaf Duitsland toe dat ze een foutje gemaakt hadden”, klinkt het bitter. Hetzelfde verhaal op een biologische boerderij in Nedersaksen die kiemgroenten produceert. Ook de producent van Egyptisch fenegriekzaad pleit onschuldig. “Hier werd geen bacterie aangetroffen bij verdere analyses.”

Daarop trok ‘Keuringsdienst van Waarde’ naar EFSA, de European Food Safety Authority, met de vraag hoe het kan dat dit zaad als oorzaak werd aangeduid, terwijl er geen EHEC werd aangetroffen bij de handelaar die het fenegriekzaad invoerde. “Microbiologische bevestiging zou prettig zijn, maar die is er niet. Wij baseren ons daarom op een statistische relatie tussen mensen die wel of niet ziek worden na het eten van een product”, klinkt het.

Omdat er veel mensen ziek waren geworden, kon er veel informatie worden verzameld over wat ze gegeten hadden. “Bij iedereen die dit nog precies wist, kwam dit Egyptisch fenegriekzaad als bron naar voren”, klinkt het. EFSA erkent dus dat het niet 100 procent zeker is, maar dat het gaat om sterke vermoedens gebaseerd op deductie.

“De EHEC-crisis was zeker geen hype”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Er was een heuse epidemie met in Duitsland alleen al ruim 4.000 besmettingen en 52 doden. Ook in Zweden en in de Verenigde Staten viel een dode.” Wat volgens Van Ranst wel opviel aan deze crisis, was de ware heksenjacht naar de oorzaak en de onheuse economische gevolgen daarvan. “Positief is dat men er in Duitsland lessen heeft uit getrokken en een task force heeft opgericht die voor het hele land het crisismanagement en de crisiscommunicatie doet bij nieuwe gevallen.

Eind juli vorig jaar liet het Duitse Robert Koch Instituut weten dat de EHEC-epidemie voorbij was. Maar betekent dit nu dat de dodelijke bacterie is verdwenen? “Uiteraard niet”, zegt Van Ranst, “er sterven nog regelmatig mensen aan. Zo waren er onlangs nog besmettingen in het Duitse Hamburg. Net zoals in 2011 is het nog steeds moeilijk om de bron te identificeren. Recent was er nog een EHEC-uitbraak in de Amerikaanse staat Oregon door het drinken van ongepasteuriseerde melk.”

De juiste conclusie volgens Van Ranst is dat EHEC zeker niet verdwenen is, maar dat de bacterie voorlopig geen noemenswaardige slachtoffers maakt in Europa.

Bekijk de dubbelaflevering van Keuringsdienst van Waarde over de EHEC-crisis: deel 1 + deel 2