Tweede PFAS-tegemoetkoming voor landbouwbedrijven rond Zwijndrecht
Vanaf deze week kunnen land- en tuinbouwbedrijven in de omgeving van Zwijndrecht opnieuw een financiële tegemoetkoming aanvragen. Dat meldt chemiebedrijf 3M. Het gaat om bedrijven die door de impact van de no regret-maatregelen als gevolg van de PFAS-verontreiniging nog steeds schade ondervinden. “Ik ben heel blij dat deze tegemoetkoming ook dit jaar kan aangevraagd worden”, zegt Koen Doggen van de korteketenboerderij Moesland in Zwijndrecht. “Vroeger had ik wachtlijsten voor mijn groentepakketten, nu verkoop ik met moeite 80 procent van mijn normale capaciteit."
Vorig jaar betaalde 3M al eens bijna 1,8 miljoen euro aan compensaties aan 37 landbouwers in de regio. Het gaat om bedrijven die omzetverlies, bijkomende kosten, verlies aan arbeidstijd en imagoschade lijden door de no regret-maatregelen die de Vlaamse overheid oplegt en die nog steeds van kracht zijn. De tegemoetkoming van vorig jaar had betrekking op verliezen in productiejaren 2021 en 2022.
De tegemoetkomingen die de land- en tuinbouwbedrijven kunnen aanvragen tot en met 17 december, gaan over het productiejaar 2023. “We moeten nog steeds opboksen tegen een hele zware imagoschade, zeker in de korte keten”, duidt Doggen die zijn biolandbouwbedrijf op twee kilometer van 3M liggen heeft. “Ik verkoop mijn groenten in pakketten aan de hand van abonnementen. Maar dit is zeer moeilijk wanneer iedereen te horen krijgt om zo weinig mogelijk uit je eigen moestuin te eten, terwijl mijn bedrijf eigenlijk net de moestuin van mijn klanten is. Dit was trouwens jarenlang mijn slogan.”
Verlies
Volgens de no regret-maatregelen mag er geen zelfgeteeld kleinvee of eieren van eigen kippen gegeten worden in de straal van anderhalve kilometer rond de 3M-fabriek. En wie kwetsbaarder is, eet volgens de maatregelen beter geen zelfgeteelde groenten meer. “Maar een verbod om geen groenten meer te produceren is er niet”, duidt Doggen. "Tijdens vier verschillende analyses van meer dan 30 van mijn groenten, werd telkens niets van PFOS gevonden. Ik moet heel veel energie steken in reclame, uitleg en informatie. We beginnen nu uit het dal te kruipen, maar het is nog steeds zeer moeilijk. Vroeger had ik een wachtlijst voor mijn abonnementen, nu geraak ik niet meer uitverkocht terwijl mijn kostprijs net berekend is op de uitverkoop van mijn pakketten.” Zo verkocht Doggen voor het schandaal 120 groentepakketten per week van mei tot december via een abonnement. Dit jaar verkocht Doggen amper 100 abonnementen. "Het jaar na de PFOS-crisis verloor ik 40 procent van mijn klanten, deze heb ik nog altijd niet teruggewonnen. Het is onrechtvaardig dat ik nu zoveel moeite heb om mijn producten verkocht te krijgen, een tegemoetkoming is hierdoor zeker terecht", aldus Doggen.
Imagoschade moeilijk becijferbaar
De biolandbouwer kreeg zijn eerste tegemoetkoming in het voorjaar van 2022 gestort. “We moesten onder meer het inkomensverlies, extra kosten en arbeidsuren van 2021 doorgeven en een schatting maken van de verwachte verliezen in 2022. Die inschattingen waren moeilijk te bepalen maar al bij al ben ik tevreden over de gekregen vergoeding van toen.”
Hoe lang deze imagoschade en de verliezen zullen blijven duren, is de hamvraag voor veel Zwijndrechtse landbouwers. “We zijn ondertussen twee jaar verder en ik blijf mijn producten moeilijk verkocht krijgen, Zwijndrecht zal altijd geassocieerd worden met een verontreinigde bodem. Iets wat heel moeilijk te rijmen valt met mijn biologisch korteketenbedrijf. Ik zou het niet meer dan terecht vinden als deze tegemoetkoming een structureel kantje zou krijgen."
Tegemoetkoming is geen schikking
Vanaf 28 november zullen terug alle gangbare land- en tuinbouwbedrijven met percelen op de linkeroever van de Schelde binnen een straal van vijf kilometer van 3M Zwijndrecht, een aanvraag kunnen doen. Ook de korteketen- en CSA-bedrijven op de linkeroever binnen een straal van tien kilometer van 3M Zwijndrecht komen in aanmerking. Er zal worden gestreefd om de uitbetaling van een eventuele tegemoetkoming uiterlijk eind maart 2024 af te ronden.
3M Belgium benadrukt dat het individueel voorstel dat een landbouwer ontvangt, niet wordt aanzien als een schikking. "De landbouwer doet bij aanvaarding van de tegemoetkoming geen afstand van enig recht op een mogelijke bijkomende of latere schadevergoeding", luidt het. De tegemoetkomingsregeling staat ook los van mogelijke remediëringsmaatregelen ten gevolge van (bodem)verontreiniging.
Intussen wordt er verder gewerkt aan het saneringstraject en belooft 3M om tegen eind 2025 te stoppen met de productie van PFAS. In juli werd het hernieuwd PFAS-actieplan nog goedgekeurd door de Vlaamse regering. Rekening houdend met de adviezen van de parlementaire onderzoekscommissie PFAS, bestaat het plan uit 52 concrete acties om nieuwe verontreinigingen te vermijden en de situatie rond de 3M-site en ruimer in Vlaanderen op te lossen. De acties richten zich onder meer op het saneren van verontreinigde locaties, het voorkomen en beperken van emissies en de aanpak van de verbetering van de volksgezondheid, kennisontwikkeling en -deling.
