‘Forever chemicals’ in Europese wateren: PFAS overschrijden kritische waarde

Wijdverspreide vervuiling in Europese wateren

Een nieuw EEA-rapport onthult de wijdverspreide vervuiling met PFAS in Europese rivieren, meren en kustwateren. PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn een groep van ongeveer 10.000 chemische stoffen die bekend staan om hun extreme persistentie in het milieu. De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt ze als "mogelijk kankerverwekkend".

Eén van de bekendste en meest onderzochte PFAS-verbindingen is PFOS (perfluoroctaansulfonzuur), die in veel industriële toepassingen wordt gebruikt vanwege zijn water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen. Hoewel er een strenge beperking op het gebruik van PFOS geldt sinds 2019, is de chemische stof hardnekkig en wijdverspreid in het milieu. Gebaseerd op gegevens uit 2022 van ongeveer 1.300 monitoringlocaties in Europa, overschreed 59 procent van de meetlocaties in rivieren, 35 procent in meren en 73 procent in overgangs- en kustwateren de milieukwaliteitsnorm voor PFOS.

De EU-lidstaten communiceren de data op vrijwillige basis. De EEA-gegevens bieden dus slechts een summier overzicht, want niet alle lidstaten delen de cijfers. Uiteindelijk deelden14 van de 22 landen de gegevens van de concentratie van de vervuilende stof in de oppervlaktewateren. In België, Frankrijk en IJsland werden de normen overschreden bij 100 procent van de watermassa's, al ging het voor IJsland slechts om één meetpunt. In Spanje, Ierland, Polen, Kroatië en Estland was er een overschrijding op minder dan 20 procent van de plaatsen. Bulgarije, Letland en Montenegro meldden geen enkele overschrijding.

Noodzaak voor strengere monitoring

Het EEA-rapport merkt op dat het nog steeds moeilijk is om conclusies te trekken over de omvang van het probleem in heel Europa, vanwege onzekerheden en hiaten in de gerapporteerde gegevens. De resultaten benadrukken echter wel een uitdaging bij het waarmaken van de doelstellingen van nulvervuiling voor een gifvrij milieu en bij het bereiken van een goede chemische status onder de Kaderrichtlijn Water. Om de omvang van het PFAS-vervuilingsprobleem in Europa beter te begrijpen, zijn gevoeligere analysemethoden nodig en moet het scala aan stoffen en de geografische dekking worden uitgebreid, zo stelt het EEA. "We hebben nood aan meer data om de vervuiling in kaart te brengen en een completer beeld te krijgen van de PFOS-pijnpunten", besluit Magnus Lofsted, co-auteur van het rapport. Hij toont zich bezorgd over het gebrek aan data over de aanwezigheid van andere PFAS in het milieu.

De huidige EU-beleidsdoelstelling onder de Kaderrichtlijn Water is om tegen 2027 een goede chemische status te bereiken voor de waterlichamen van Europa. Volgens de recente beoordeling van het EEA bereikte slechts 29 procent van de Europese wateren een goede chemische status in de periode 2015-2021. De EU-visie voor nulvervuiling voor 2050 is dat lucht-, water- en bodemvervuiling worden teruggebracht tot niveaus die niet langer als schadelijk worden beschouwd voor de gezondheid en natuurlijke ecosystemen.