Turkse koppelbazen teisteren vleessector

Het ACV  liet het Hoger Instituut voor Arbeid zwartwerk en mensenhandel onderzoeken in vleesbedrijven. Daaruit blijkt dat Turkse koppelbazen uit Gent er niet voor terugschrikken Bulgaarse arbeiders uit te buiten en de Belgische staat op te lichten door sociale bijdragen te ontduiken en misbruik te maken van economische werkloosheid. Volgens FEBEV is de sector zelf slachtoffer van malafide onderaannemers.

Sinds 2007 mogen Bulgaren aan de slag in knelpuntberoepen in de vleessector zoals uitbener of versnijder. "Ze zijn echter compleet afhankelijk van de goed georganiseerde koppelbazen, die de Nederlandse taal onder de knie hebben", zegt Katrien Van Hoecke van het Gentse arbeidsauditoraat. Gevolg daarvan is dat Turkse koppelbazen de Bulgaren uitbuiten, zo blijkt uit het onderzoek van het Hoger Instituut voor de Arbeid in opdracht van het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV).

"Koppelbazen zijn vaak voormalige vleesarbeiders die zich hebben opgewerkt", zegt Van Hoecke. Volgens haar zitten daar "zware jongens" tussen die fraudeconstructies uitwerken. Ze lichten niet alleen de Bulgaren op - die gemiddeld zes euro per uur verdienen, terwijl een Turk negen euro per uur verdient - maar hanteren ook allerlei illegale praktijken om sociale bijdragen te vermijden.

Zo voeren ze in een bedrijf economische werkloosheid in, terwijl de arbeiders gewoon doorwerken en hun loon in het zwart ontvangen. De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) past de lonen van de arbeiders bij met uitkeringen tot 70 euro per dag. "Door die zogezegde werkloosheid zou één arbeider in een bepaalde zaak 20 ton vlees op één dag verwerkt hebben", illustreert Van Hoecke.

Als het misbruik ontdekt wordt en de uitkeringen ingehouden worden, dan worden sociale bijdragen omzeild door minder gewerkte uren door te geven dan de arbeiders werkelijk gepresteerd hebben. "Of arbeiders worden ingezet als schijnzelfstandige of via firma's die alleen maar uit een postbus bestaan", zegt Van Hoecke.

Protesteren kunnen de Bulgaren amper. "Wie tegenpruttelt, vliegt buiten", aldus Van Hoecke, "en wie naar de vakbond of rechtbank trekt, wordt geïntimideerd en durft niet meer getuigen." Soms ondertekenen de onwetende Bulgaren samen met hun arbeidscontract, reeds hun ontslag in onderling overleg en wordt er een datum op de ontslagbrief gezet zodra de arbeider moeilijk gaat doen.

Sinds 2009 kon het Gentse arbeidsauditoraat 26 koppelbazen en 11 vleesbedrijven vervolgen. De illegale vermogensvoordelen door sociale fraude worden in totaal op ruim 2,8 miljoen euro geschat. Ze kregen boetes opgelegd voor een totaal bedrag 843.930 euro, maar Van Hoecke heeft twijfels bij de effectieve betaling ervan en bij het netto voordeel dat de staatskas uiteindelijk te beurt valt. Minnelijke schikkingen die effectief betaald worden, zijn volgens haar een oplossing.

De federatie van Belgische slachthuizen en uitsnijderijen (FEBEV) laat weten dat Vlaamse bedrijven niet altijd zicht hebben op de werkwijze van (malafide) onderaannemers en bijgevolg zelf het slachtoffer worden van koppelbazen. De leden van FEBEV ondertekenden recent een protocol waarin zij dergelijke praktijken veroordelen. Ook in de praktijk ondernemen zij stappen om illegale tewerkstelling te vermijden en te garanderen dat alle werknemers correct betaald worden.

Momenteel wordt werk gemaakt van een controlesysteem op federaal niveau waarvoor samengewerkt wordt met de vakbonden. Het ACV houdt alvast een pleidooi voor een hardere aanpak van schijnzelfstandigheid, een grotere aansprakelijkheid voor hoofdaannemers en een opgevoerde samenwerking tussen de inspectiediensten op Europees niveau.