Sanering omgeving 3M-site: 137.000 ton grond moet vervangen worden

Drie fasen

In een persbericht zegt OVAM het plan voor een gefaseerd bodemsaneringsproject voor het woongebied en de recreatieve gebieden in Zwijndrecht en Beveren van 3M Belgium te hebben ontvangen. De Afvalstoffenmaatschappij verklaarde het plan volledig en ontvankelijk. "Nu start het openbaar onderzoek. Na die beroepsprocedure kan 3M beginnen aan de sanering", aldus OVAM-woordvoerder Jan Verheyen.

Het gaat om de tweede fase in het saneringstraject rond de 3M-site. In 2022 werd een plan goedgekeurd voor het woongebied grenzend aan het terrein van 3M (rode zone op kaart). De sanering van dit gebied is nog niet begonnen. Het plan dat nu voorligt, gaat over een iets ruimere zone: de woongebieden en recreatiegebieden rond dat eerste kerngebied (paarse zone op kaart). Landbouwgronden maken nog geen deel uit van dit tweede plan. Zij komen pas in een derde fase aan bod (oranje zone op kaart). “Het bodemonderzoek voor die zone is wel al afgelopen, nu moet er een saneringsplan worden opgesteld”, vertelt Jan Verheyen, woordvoerder van OVAM.

Moestuinen en kippenrennen

De tweede fase van het saneringstraject heeft betrekking op ongeveer 3.000 percelen. De eigenaars van deze percelen worden door OVAM per brief op de hoogte gesteld. Op 29 mei organiseert 3M in Zwijndrecht een infosessie om het project toe te lichten aan omwonenden. In de tussentijd start het openbaar onderzoek van de gemeentes Zwijndrecht en Beveren, waarbij alle belanghebbenden - omwonenden, de gemeentes zelf en de betrokken overheden - opmerkingen of bezwaren kunnen indienen.

Concreet voorziet het saneringsproject een 'leeflaagsanering', waarbij een toplaag van maximaal 70 centimeter verontreinigde grond ontgraven en vervangen wordt door nieuwe grond. Hiermee wordt de blootstelling aan PFAS-verontreiniging in het vaste deel van de aarde weggenomen. Concreet zullen de zones die bestemd zijn voor een moestuin of kippenren gesaneerd worden. Uit het bodemonderzoek bleek eerder al dat blootstelling aan PFAS vooral verloopt via consumptie van eieren van kippen van vrije uitloop en in mindere mate door het eten van fruit en groenten uit eigen tuin. Ook percelen die in de toekomst als moestuin of kippenren worden gebruikt, worden gezuiverd.

De gesaneerde zone wordt hersteld als moestuin, maar kippenrennen worden niet hersteld. "Uit de analyses van eieren blijkt immers dat ook in zones met lage concentraties PFOS in de bodem de concentraties in de eieren te hoog zijn. Ook na de sanering zal daarom het gebruiksadvies blijven gelden om geen eigen gekweekte eieren te consumeren", aldus OVAM. In gebieden met een recreatieve functie, zoals het terrein van een jeugdbeweging, wordt de toplaag tot een diepte van dertig centimeter ontgraven en vervangen door propere grond.

Duurtijd van drie tot vier jaar

De verontreinigde grond wordt afgevoerd naar een stortplaats. Mogelijk kan een deel ervan fysico-chemisch gewassen worden in een grondreinigingscentrum zodat het storten beperkt blijft. De duurtijd van de sanering voor het hele gebied wordt ingeschat op drie tot vier jaar, maar volgens OVAM-woordvoerder Verheyen is het moeilijk om in te schatten wanneer de sanering effectief kan starten. "We kunnen niet vooruitlopen op de beroepsprocedure. Alles hangt ervan af wat er wordt toegevoegd tijdens het onderzoek." Eind juli neemt OVAM een beslissing.

Schadevergoeding voor landbouwers

Eind 2023 werd ook duidelijk dat 3M 1,5 miljoen euro zal uittrekken als tegemoetkoming voor de getroffen land- en tuinbouwbedrijven in de omgeving van Zwijndrecht. In totaal zullen 40 bedrijven een schadevergoeding ontvangen die bestaat uit verschillende forfaits en regelingen die betrekking hebben op verloren arbeidstijd, extra productiekosten, omzetverlies en imagoschade. Deze compensatie sluit niet uit dat landbouwers in de toekomst nog een juridische claim kunnen indienen tegen 3M.