Rusland trekt zich terug uit graandeal, "tot aan voorwaarden wordt voldaan"

Door het akkoord, dat in juli 2022 werd afgesloten onder bemiddeling van Turkije en de Verenigde Naties, kon Oekraïne ondanks de oorlog graan blijven verschepen via de Zwarte Zee. Het akkoord liep tot maandagavond en is volgens het Kremlin "de facto beëindigd". Rusland belooft wel "onmiddellijk" terug te keren als aan de voorwaarden wordt voldaan. Oekraïne en Rusland zijn twee van de grootste graanexporteurs ter wereld.

Zondag nog verliet het voorlopig laatste Oekraïense graanschip uit de haven van Odessa, met volgens de VN heeft het meer dan 15.000 ton koolzaad aan boord. Volgens persagentschap Bloomberg werd in een jaar tijd meer dan 32 miljoen ton Oekraïens graan verscheept, wat geleid heeft tot een daling van de prijzen die door de oorlog tot recordhoogtes waren gestegen. In juli werd echter nog slechts 250.000 ton vervoerd, nadat nieuwe schepen die de deal wilden vervoegen werden geblokkeerd.

In het akkoord is opgenomen dat het verlengd kan worden als de partijen zich niet verzetten. Naast Oekraïne en Rusland gaat het om Turkije en de Verenigde Naties. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zei eerder deze week nog dat de Russische president Poetin akkoord was met een verlenging van de deal.

Poetin zei zaterdag ook dat zijn eisen inzake het akkoord niet werden gerespecteerd. Maandag stegen de spanningen tussen Rusland en Oekraïne bovendien nog verder vanwege dodelijke explosies op een brug naar de Krim.

Erdogan: “Poetin wil deal voortzetten”

Erdogan is ervan overtuigd dat zijn Russische evenknie Vladimir Poetin de Oekraïense graandeal wil voortzetten. Dat zei hij maandag nadat het Kremlin aankondigde dat het uit de deal stopt tot aan de Russische voorwaarden wordt voldaan. "Ik denk dat mijn vriend Poetin ondanks de verklaring van vandaag het akkoord wil voortzetten", aldus de Turkse president.

Erdogan zei in zijn commentaren op de televisie ook dat hij de graancorridor met Poetin zal bespreken tijdens een geplande ontmoeting in augustus. Mogelijk belt hij Poetin ook eerder om de kwestie te bespreken. De Turkse en Russische ministers van Buitenlandse Zaken spreken elkaar alvast later op de dag alvast via de telefoon. "We zullen ook discussiëren hoe we het pad kunnen effenen voor de export van Russisch graan", aldus Erdogan nog.

Oekraïne wil graan blijven exporteren, "zelfs zonder Rusland"

Ook nu Rusland zich heeft teruggetrokken uit de graandeal, wil Oekraïne zijn graan blijven uitvoeren via de Zwarte Zee. Dat heeft de Oekraïense president Volodimir Zelenski maandag gezegd.

Of de graandeal in extremis toch niet wordt verlengd, moet nog worden bezien, maar Oekraïne is hoe dan ook bereid zijn graan te blijven exporteren, zo wordt president Zelenski door zijn woordvoerder geciteerd op Facebook. "Zelfs zonder Rusland moet alles eraan gedaan worden zodat wij de Zwarte Zee kunnen blijven gebruiken", klinkt het. "Wij hebben geen schrik." Er is sprake van alternatieve uitvoerroutes via de Donau.

Westerse bondgenoten misnoegd

De westerse bondgenoten van Oekraïne zijn op hun beurt niet te spreken over de beslissing van Rusland om het akkoord over de uitvoer van Oekraïens graan stop te zetten. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen sprak maandag over een "cynische beslissing".

"Ik veroordeel met klem de cynische beslissing van Rusland om het Graaninitiatief voor de Zwarte Zee te beëindigen, ondanks de inspanningen van de Verenigde Naties en Turkije", tweette von der Leyen. Ze beklemtoonde dat de Europese Unie zich zal blijven inspannen om graan en andere landbouwproducten uit Oekraïne naar de wereldmarkt te brengen.

De Europese Raadsvoorzitter Charles Michel wees erop het akkoord ten goede is gekomen aan miljoenen mensen. "Ik betreur de aankondiging van Rusland. Dit zal de voedselveiligheid en de toegang tot graan en meststoffen voor mensen over de hele wereld in gevaar brengen."

Ook de VN spaarde de forse kritiek niet. "Honderden miljoenen mensen hebben te maken met honger, terwijl consumenten worden geconfronteerd met een mondiale crisis van de levensduurte. Zij zullen de prijs betalen", zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres maandag tegen journalisten. Hij vreest dat de beslissing van Rusland "een klap zal toebrengen aan mensen in nood, overal in de wereld".

Eerder had Duitsland al een oproep gelanceerd om de verlenging van het akkoord mogelijk te maken. "De armsten van de planeet mogen niet de gevolgen van dit conflict dragen", verklaarde adjunct-woordvoerster Christiane Hoffman. Berlijn wil dat het graanakkoord niet telkens voor een bepaalde duur wordt verlengd en bepleit een akkoord voor de langere termijn.

De Britse regering noemde de Russische beslissing "zeer ontgoochelend". "Indien Rusland het akkoord niet wil hernieuwen, ontzegt het miljoenen mensen essentiële toegang tot graan", zo stelde een woordvoerder van premier Rishi Sunak. Hij beklemtoonde dat de onderhandelingen voortgezet worden.