Rekenkamer kritisch over GLB: "Nationale plannen zetten te weinig in op vergroening"

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is een belangrijk beleidsterrein van de Europese Unie. Maar liefst 31 procent van de EU-begroting voor 2021-2027 gaat naar landbouwbeleid. Het GLB bestaat uit twee fondsen: het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo). Beide fondsen betalen in de periode 2021-2027 378,5 miljard euro uit om op die manier een eerlijke inkomenssteun voor boeren te garanderen, bij te dragen aan voedselzekerheid en aan bestaanszekerheid op het platteland. Daarnaast wil Europa via het GLB de landbouw ook vergroenen zodat die bijdraagt aan de milieu- en klimaatambities van de EU.  

Flexibiliteit voor de lidstaten

De Rekenkamer onderzocht in welke mate het landbouwbeleid van de lidstaten de Europese groene ambities helpt te realiseren. De Green Deal moet de EU tegen 2050 klimaatneutraal maken en het biodiversiteitsverlies en de milieuverontreiniging aanpakken. Via twee aparte strategieën zijn daar concrete doelstellingen voor de landbouwsector aan verbonden, zoals een toename van de biologisch bebouwde grond, een halvering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de afbouw - ook met de helft - van het verlies van nutriënten. De Europese landbouwers moeten eveneens hun broeikasgasemissies verminderen.

De EU heeft een kader voor het GLB uitgewerkt. Dat kader moest de lidstaten de nodige flexibiliteit bieden om de Europese doelstellingen te realiseren, aangepast aan de situatie in elke lidstaat. Ook ecoregelingen werden als instrument toegevoegd. Deze regelingen belonen praktijken die gunstig zijn voor klimaat, milieu of dierenwelzijn. Op basis van dat flexibel kader moest elke lidstaat een nationaal GLB-plan voorstellen met concrete maatregelen hoe men de Europese doelstellingen wou vertalen in nationaal beleid. Voor België werd een uitzondering gemaakt. In ons land mocht zowel Vlaanderen als Wallonië een eigen nationaal plan opmaken.

Ecoregelingen

In de vier nationale plannen die diepgaand aan een analyse werden onderworpen, ging er speciale aandacht naar de ecoregelingen. Ecoregelingen zijn vrijwillig en de impact hangt af van de mate waarin de landbouwers er gebruik van maken en dus merkt de Rekenkamer op dat het moeilijk kan zijn om zowel een hoge deelname als een hoger ambitieniveau te realiseren. “In Duitsland bijvoorbeeld is het gebruik van ecoregelingen laag. Daarom voerde de Duitse overheid wijzigingen door, zoals het versoepelen van de milieueisen en een hoger betalingspercentage om deelname aan de ecoregelingen aantrekkelijker te maken”, illustreert het controleorgaan.

Daarnaast stelde het bij de beoordeling van de vier geselecteerde plannen ook vast dat de ecoregelingen in Ierland en Frankrijk voornamelijk een voortzetting van bestaande groene landbouwpraktijken waren. In Spanje en Polen vond men voorbeelden die de uitbreiding van groene praktijken mogelijk maakten, maar geen gegevens om de algehele, door de ecoregelingen voortgebrachte verandering te beoordelen. “De nieuw ingevoerde ecoregelingen laten dan weer zien dat ze tot weinig verandering leiden. Zo moesten in Frankrijk 99,9 procent van de landbouwers hun praktijken niet veranderen om toch GLB-steun te ontvangen”, benadrukt de Rekenkamer.

Aanbevelingen

“Op basis van onze bevindingen bevelen wij aan dat de Europese Commissie de uitwisseling van “groene” goede praktijken in de plannen bevordert, de bijdrage van het GLB aan de Green Deal‑streefdoelen inschat en het toekomstige GLB‑monitoringkader voor het klimaat en het milieu versterkt”, besluit het Europese controleorgaan.