Productiecapaciteit drinkwater minder in West-Vlaanderen door kwantiteits- en kwaliteitsproblemen
In twee waterbekkens in Diksmuide en Ieper kan er sinds juni geen drinkwater meer gewonnen worden. Een te laag waterpeil en te hoge concentraties van enkele gewasbeschermingsmiddelen zoals bentazon zijn de oorzaak van de innamestop. Toch hoeven West-Vlamingen niet te vrezen voor een drinkwatertekort.
Het is niet de eerste keer dat er geen water gewonnen kan worden uit de Blankaartvijver in Diksmuide en de Verdronken Weide in Ieper. Een te lage waterstand, een te hoog zout- of nitraatgehalte of te hoge concentraties van gewasbeschermingsmiddelen leiden wel vaker tot innamestops. “De voorbije weken hebben we geen inname van water gedaan, in eerste instantie omdat het peil in de Blankaartvijver te laag is”, duidt Kathleen De Schepper van de drinkwaterproducent Watergroep.
Naast een te laag waterpeil waren er ook te hoge concentraties van gewasbeschermingsmiddelen gemeten, dat communiceerde onderzoeks- en adviescentrum in de land- en tuinbouw Inagro vorige maand in zijn nieuwsbrief. Elf actieve stoffen overschreden in totaal de milieu- of drinkwaternorm in West-Vlaanderen en betekenen een risico voor milieu en/of drinkwaterproductie. “Gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater is geen nieuw fenomeen”, legt Jan Vanwijnsberghe van Inagro uit. “Dit is niet de eerste zomer dat we gemiddelden zoals deze zien.” In de zomerperiode is het droger en stroomt er minder water door de waterlopen zodat ook de concentraties sneller hoger zijn. Maar, schrijft Inagro in zijn nieuwsbrief, dit heeft zeker ook te maken met een drukke maand in bespuitingen en betekent dat er vaak te weinig aandacht besteed wordt aan correct en veilig vullen, spoelen en reinigen van de spuittoestellen.
Bentazon uitgelicht
“In de lijst van overschrijdingen hebben we extra aandacht gegeven aan bentazon om onze lezers te wijzen op de gevolgen van te hoge concentraties van de stof”, legt Vanwijsberghe uit. “Bentazon is bijzonder moeilijk uit water te verwijderen waardoor overschrijdingen een zeer grote impact hebben op de drinkwatervoorziening.” En die overschrijdingen zijn niet van de minste, zo blijkt uit de meetresultaten. Op De Blankaart werd tot 146 keer de normwaarde gemeten en op de Verdronken Weide tot 30 keer de normwaarde. Deze hoge concentraties overschrijden hierbij niet de vastgelegde milieunorm maar wel de drinkwaternorm. “Net omdat de stof zo moeilijk te filteren is uit water is de toetsingswaarde voor drinkwater op bentazon dus heel laag”, aldus Vanwijnsberghe. "Bentazon kan in lage hoeveelheden wel uit het water gehaald worden", legt De Schepper uit aan VRT NWS. "Dit doen we via actieve kool, maar er zijn grenzen aan die behandeling.”
Bentazon is een gewasbeschermingsmiddel dat op de EU-lijst staat van toegelaten gewasbeschermingsmiddelen maar tegelijkertijd ook op de risicolijst staat om te verdwijnen uit de markt. Het wordt voornamelijk gebruikt om de teelt van uien, bonen en erwten te beschermen tegen onkruid.
“Deze zomer is bentazon inderdaad een groot probleem, maar er zijn nog andere stoffen die problematisch zijn,” zegt De Schepper, “zoals metaldehyde, een stof die in slakkenkorrels aanwezig is.” Daarnaast piekten de gehalten in juni ook van onder andere metazachloor dat vooral gebruikt wordt voor koolgewassen, metobromuron en terbutyalzine dat gemakkelijk afspoelt van de velden.”
Verantwoordelijke
In een reactie aan VRT NWS laat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) weten dat de vervuiling vooral vanuit de landbouw komt. "De landbouw is veruit de grootste gebruiker van gewasbeschermingsmiddelen (94 procent in 2019) en is dus zeer bepalend voor het totale gebruik." De rest komt van huishoudens.
Wablief: gewasbescherming
7 mei 2023"Heel wat gemeten actieve stoffen zijn middelen die enkel in de professionele landbouw zijn toegelaten", bevestigde ook Inagro aan VRT NWS. “Maar het is een genuanceerd verhaal. Landbouwers krijgen vaak de zwartepiet toegeschoven, maar gewassen hebben nu eenmaal bescherming nodig. Het gaat om middelen die een goeie oogst opleveren en producten opleveren die de consument wil kopen. En dan is er ook nog de invloed van de weersomstandigheden zoals veel regen en droogtes.”
Niet iedereen mag ook zomaar gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Wie professioneel gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, heeft daarvoor een fytolicentie nodig. Dat is een kenniscertificaat dat aangeeft dat de gebruiker via opleidingen en bijscholingen over de juiste kennis beschikt om gewasbeschermingsmiddelen op een veilige manier te gebruiken.
Oplossingen
Investeren in een nieuwe zuiveringsinstallatie is niet wenselijk, zegt De Schepper aan VRT NWS. "Wij willen inzetten op vermijden van vervuiling aan de bron. Hoe minder van zulke stoffen er in onze waterlopen zitten, hoe efficiënter en goedkoper de behandeling. Wij willen de waterfactuur niet nodeloos laten stijgen."
De Watergroep biedt al jarenlang opleidingen aan de landbouwsector, om hen te wijzen op het probleem van bestrijdingsmiddelen in het water. En sinds deze zomer informeert Inagro de West-Vlaaamse landbouwers met een nieuwsbrief over de waterkwalititeit, zodat zij hun verbruik sneller kunnen terugschakelen wanneer het nodig is.
In zijn nieuwsbrief hamert Inagro ook op het correct gebruik van middelen en het veilig en correct vullen, spoelen en reinigen van de spuittoestellen. “Middelen zoals bentazon staan op de risicolijst om te verdwijnen uit de markt”, klinkt het. “Dergelijke hoge overschrijdingen en problemen met drinkwaterproductie dragen uiteraard niet bij aan een positieve evaluatie van het middel. Niet correct gebruik leidt dus mogelijk tot een intrekking van het middel. Voor bonen en erwten bijvoorbeeld kan dit ertoe leiden dat een chemische onkruidbestrijding niet meer mogelijk is. Het alternatief is dan nog mechanische onkruidbestrijding of verdwijnen van de teelt.”
Volgens Inagro is het noodzakelijk om als sector te zoeken naar ecologische en betaalbare alternatieven. “Een voorbeeld daarvan zijn nieuwe groenterassen die resistenter zijn tegen ziekten en plagen. Maar dan nog zullen er altijd een beetje bestrijdingsmiddelen nodig blijven.”
Mechanische onkruidbestrijding wordt als andere oplossing aangehaald in het VRT NWS-artikel door Pieter Van Oost van Boerenbond. "Een vingerwieder is hier een voorbeeld van, dat is een machine die met zijn kleine tandjes het onkruid lostrekt waardoor het opdroogt en niet verder kan groeien. Maar ook precisielandbouw met drones en robots zou in de toekomst een oplossing kunnen bieden, hiermee kan heel gericht onkruid bestreden worden. Die technologieën zullen binnenkort op de markt verschijnen. Deze technieken kosten ook wel wat centen en zijn voor vele landbouwers financieel moeilijk haalbaar. Hij zal die kosten doorrekenen aan de afnemer."
Een andere oplossing is de aanpak zoals de samenwerking tussen de overheid en landbouwers bij de Zillebekevijver en Dikkebusvijver in Ieper. Bij hevige regenval trad er erosie op waarbij nutriënten (stikstof en fosfor), gewasbeschermingsmiddelen en slib in de drinkwaterproductievijvers terecht kwamen. Dankzij de aanleg van onder meer tien kilometer nieuwe bufferstroken, acht erosiedammen , een fytobak en een vul- en spoelplaats bij landbouwers, wordt dit nu tot een minimum beperkt.
Nationaal actieplan
Europa heeft de doelstelling om tegen 2030 het risico en het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen te reduceren met 50 procent en ook het gebruik van gevaarlijkere pesticiden te reduceren met 50 procent. Vlaanderen onderschrijft deze doelstelling en werkte hiervoor onder meer een update van het Actieplan Duurzaam Pesticidegebruik uit. In september zal de Vlaamse regering zich buigen over het ontwerp van deze update, samengesteld door de departementen Omgeving en Landbouw.
Voor de milieubeweging Bond Beter Leefmilieu mag het alvast allemaal wat ambitieuzer. "We zien in Vlaanderen een aantal dalende trends, maar toch blijven er pieken in de pesticideconcentraties voorkomen”, zegt Ineke Maes aan VRT NWS. “En pesticiden waar al lang maatregelen rond gelden, blijven lang aanwezig. Er zijn dus structurele oplossingen nodig.”
De milieuorganisatie pleit voor twee maatregelen. Zo moeten de wingebieden voor drinkwater beter beschermd worden. "En anderzijds moeten we structureel streven naar een landbouw die minder pesticiden inzet tout court."
Drinkwaterschaarste
West-Vlamingen hoeven zich alvast geen zorgen te maken dat er geen water meer uit de kraan zal lopen. Want als er op één plek geen water gewonnen kan worden, wordt dat elders gecompenseerd. "We beschikken per productiecentrum over verschillende waterlopen en winningsgebieden waarmee we kunnen schakelen”, legt De Schepper uit.
Zo is De Blankaart goed voor een derde van het West-Vlaamse drinkwater. Maar het water daar wordt op verschillende plekken gewonnen, niet alleen in de Blankaartvijver. En er kan ook verderop in West-Vlaanderen water afgenomen worden, bijvoorbeeld in de Gavers in Harelbeke.
Ook de kwaliteit van het drinkwater dat bij de West-Vlamingen thuis uit de kraan komt, blijft gegarandeerd. "We monitoren de kwaliteit van het inkomende water, maar ook in onze productieprocessen, in het distributienet en tot aan de keukenkraan van de klant. Frequente analyses op basis van een zestigtal kwaliteitsparameters tonen aan dat het kraanwater in Vlaanderen van prima kwaliteit is."
Bron: VRT NWS, eigen berichtgeving
