Organische stof in bodem zorgt niet voor efficiënter gebruik kunstmeststikstof

Over het algemeen wordt geschat dat slechts de helft van de stikstof die in de vorm van kunstmest wordt toegediend, daadwerkelijk door het gewas wordt opgenomen. De stikstof die niet wordt opgenomen, vormt vaak problemen in de vorm van uitspoeling, wat onder andere schadelijk is voor de waterkwaliteit.

Daarom zochten onderzoekers naar methodes waarbij de planten een groter aandeel stikstof opnemen uit kunstmest. De plant zou zo beter groeien, en er zou minder kunstmest nodig zijn om aan akkerbouw te doen. Een win-win dus. De proef verliep echter niet naar gehoopt.

Opname en uitspoeling

De onderzoekers voerden vier proeven uit, drie potproeven tussen 2016 en 2021, en uitspoelingsproeven bij zowel zand- als kleigrond in de proefcentra in Vredepeel en Lelystad. In de proeven keek men of men via de aanvoer van stro en ander organisch materiaal zoals gewasresten een betere vastlegging van organische koolstof in de bodem kon bekomen. Een betere koolstofhuishouding maakt de bodem weerbaarder tegen de gevolgen van klimaatverandering. En omdat de kringlopen van koolstof en stikstof nauw met elkaar verbonden zijn, leek het logisch dat dit ook een invloed zou hebben op de vastlegging en verliezen van stikstof.

Wat bleek? Het toevoegen van bijvoorbeeld stro zorgde inderdaad voor een verminderde uitspoeling van stikstof. Maar er is een vervelend neveneffect, want tegelijk zorgen deze organische toevoegingen ervoor dat gewassen minder stikstof uit kunstmest benutten, en er dus een groter aandeel stikstof niet naar de plant gaat.

Minder stikstof voor de plant

In concrete cijfers: de stikstofbenutting was het hoogst bij de nulmeting, waar geen organisch product zoals stro werd bijgevoegd. 65 tot 70 procent van de stikstof en kunstmest werd hier door het gewas benut. Iets lagere waarden (55 en 64%) werden gevonden bij toediening van grasklaverkuil, en nog veel lagere waarden bij gebruik van stro (10 en14%). Het verlies van kunstmest was dus ook het hoogst in de behandeling met stro, waar circa 25 procent van de gelabelde stikstof niet werd teruggevonden in plant of bodem. Bij grasklaver was dit circa 10 procent. Het kunstmestverlies was dus het kleinst zonder organische input (circa 5%).

Samengevat: de gewassen op grond die behandeld werd met stro, groeiden aanzienlijk slechter dan de gewassen op een onbehandelde bodem. De onderzoekers hebben de aanwezige stikstof in zowel de plant als de bodem opgevolgd, en zagen dat een aanzienlijke hoeveelheid stikstof niet door de plant werd opgenomen.

De opbouw van een hoger organisch stofgehalte in de bodem mag dus wel allerhande voordelen hebben, zoals een lager uitspoelingsrisico, maar de stikstofopname door planten ligt er lager.