Europarlementsleden met bestrijdingsmiddelen in het haar, maar wat zegt dat?

Bestrijdingsmiddelen kunnen het lichaam binnendringen via de inname van water of voeding, via de ademhaling of via contact met de huid. Om na te gaan hoe het met de aanwezigheid ervan in het lichaam gesteld is, voerde ngo Pollinis in juni in het Europees Parlement een haaranalyse uit bij 30 parlementsleden en 14 journalisten en wetenschappers. De resultaten werden vorige week bekendgemaakt.

Het onafhankelijke Franse laboratorium IRES-Kudzu onderzocht de stalen op de aanwezigheid van 62 pesticiden en kwam tot de bevinding dat 40 van de 44 proefkonijnen residuen in het lichaam hadden, gemiddeld drie per persoon. Van de 27 verschillende pesticiden die ontdekt werden, mag meer dan de helft (55%) in de Europese landbouw niet meer worden gebruikt. Het middel dat de laboranten het vaakst aantroffen was de insecticide DDT, dat al sinds 1978 verboden is in de Europese Unie.

UGent-professor Pieter Spanoghe, specialist gewasbeschermingsmiddelen, stelt vraagtekens bij de relevantie van het onderzoek en de conclusies ervan. “De analyses tonen aan dat de wetenschap knap is. Zij kan bijzonder lage concentraties detecteren in stalen als het haar. Maar wat vertelt de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in het haar over de hoeveelheid in het lichaam? En hoe is het daar gekomen? Via blootstelling via de voeding of via de omgeving? Om iets te vertellen over de impact van bestrijdingsmiddelen op de gezondheid, moeten we weten hoeveel van het bestrijdingsmiddel in ons lichaam aanwezig is en op welk orgaan het inwerkt. Het haar kan ons dat niet vertellen.”

Overdracht op kinderen via moedermelk

De onderzoeker geeft net zoals de ngo aan dat een aantal van de aangetroffen stoffen al decennia geleden gebannen werden uit de landbouw. Maar dat betekent volgens hem niet dat ze vandaag niet meer voorkomen in het milieu of in de mens. Zo kunnen ze van moeder op kind via de moedermelk worden doorgegeven. “We weten dat organische moleculen met de tijd verdwijnen, zoals kleuren afbreken in fel zonlicht, breken dit soort van chemische stoffen geleidelijk ook af. Voor een aantal middelen duurt de afbraak wel zeer lang. Vandaar dat zij mettertijd verboden werden.”

Met een tweet in reactie op het onderzoek suggereerde de wetenschapper dat de verboden gewasbeschermingsmiddelen ook via andere routes in het lichaam en het haar van de proefpersonen belandden. “Waar gaan Europarlementsleden op vakantie? Ethiopië gebruikte bijvoorbeeld een paar jaar geleden nog volop DDT voor de bestrijding van muggen die malaria verspreiden. Als het gaat over landbouw dan zijn we enkel zeker over lokale voeding van bij ons. Die is gecontroleerd en veilig.”

Sensibilisering en de weg vooruit

Het derde meest gevonden bestrijdingsmiddel is het insecticide transfluthrin. “Transfluthrin wordt niet als gewasbeschermingsmiddel in de landbouw gebruikt. Het is een biocide. Het werkt tegen muggen en vliegen en blijkbaar spuiten die parlementariërs er bij hen thuis wel op los of komen zij er mee in contact door het betreden van behandelde ruimtes. Dit lijkt wat in contrast met hun publieke bezorgdheid”, aldus de kritische Spanoghe die het belang van sensibilisering benadrukt. “Weinigen weten dat we bestrijdingsmiddelen, de zogenaamde biociden, gebruiken voor hygiëne-doeleinden.”

De resultaten van het onderzoek tonen volgens de Europese groenen aan hoe betreurenswaardig het uitstel van de hervorming van de wetgeving rond chemische stoffen (REACH) is. De Commissie heeft onlangs aangekondigd dat die pas in het laatste kwartaal van volgend jaar verwacht moet worden. "Deze analyse toont nog maar eens duidelijk de gezondheidsrisico's aan waaraan we dagelijks worden blootgesteld. De helft van de gevonden gewasbeschermingsmiddelen en biociden is in het verleden in de EU verboden omdat ze toxisch zijn. Dit mag niet blijven duren", reageert Sara Matthieu (Groen), die deelnam aan het onderzoek.

Spanoghe pleit voor de weg vooruit. “Er bestaat geen stofzuiger die de oude middelen, die de generatie voor ons gebruikte, kan opzuigen. Ook hier, we moeten het ondergaan, we kunnen niets anders. Ik denk dat wij lessen geleerd hebben uit het verleden en een wetgeving hebben rond het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw die vooruit denkt. Is het optimaal, neen. Maar het is een antwoord op een zoektocht naar steeds beter.”