Nederland krijgt minister van Landbouw én minister voor Stikstof
nieuwsNederland krijgt volgende week een nieuwe minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Henk Staghouwer van ChristenUnie, gedeputeerde van de provincie Groningen, volgt op 10 januari zijn partijgenote Carola Schouten op. Opvallend is ook dat er een speciale minister voor Stikstof en Natuur komt om het stikstofdossier in goede banen te leiden: VVD-partijvoorzitter Christianne van der Wal.
Twee ministerposten voor landbouw
Half december mondde de langste regeringsformatie die Nederland ooit kende, uit in een nieuwe regering met daarin VVD, D66, CDA en ChristenUnie. Intussen zijn ook de ministerposten ingevuld geraakt. Het meest in het oog springend is dat er voortaan twee ministers verbonden zijn aan het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit: naast een minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit komt er ook een gloednieuwe minister voor Stikstof en Natuur.
Het onderscheid tussen ‘minister van’ en ‘minister voor’ blijkt volgens de Nederlandse pers belangrijk te zijn. Een ‘minister voor’ heeft geen eigen begroting. Zo valt de minister voor Stikstof en Natuur onder die van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Voor de aanpak van de stikstofcrisis heeft nieuwe kabinet 25 miljard euro heeft uitgetrokken voor de komende 15 jaar.
De keuze om het stikstofdossier bij het landbouwministerie onder te brengen, kan niet iedereen tevreden stemmen. Een aantal landbouworganisaties is van mening dat het dossier beter bij de minister van Klimaat en Energie was ondergebracht, omdat stikstof niet alleen de landbouwsector raakt, maar op deze manier wordt opnieuw de perceptie gecreëerd dat landbouw de belangrijkste ‘schuldige’ is.
Henk Staghouwer: pleitbezorger voor kringlooplandbouw, biolandbouw en natuurinclusieve landbouw
Intussen is bekend geraakt dat de ministerportefeuille voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in handen blijft van ChristenUnie, de partij van huidig landbouwminister Carola Schouten. Haar opvolger wordt Henk Staghouwer die sinds 2013 gedeputeerde voor Landbouw en Natuur in de provincie Groningen is. Volgens het persbericht van zijn partij is Staghouwer in deze functie “al volop bezig geweest om samen met de boeren te werken aan de omslag naar een kringlooplandbouw”. “Hij zal zich als geen ander met hart en ziel inzetten voor een sector die hem heel na aan het hart ligt”, klinkt het.
De 59-jarige Groninger startte zijn politieke carrière in 2002 op provinciaal niveau. Op dat moment is hij nog bakker en eigenaar van zeven bakkerijzaken. Enkele jaren voor hij gedeputeerde wordt, in 2011, heeft hij die van de hand gedaan. Als gedeputeerde richt Staghouwer zich vanaf het begin op de verduurzaming van land- en tuinbouw en agrarisch natuurbeheer. Eén van zijn paradepaardjes is het project van de provincie dat Groningse landbouwers moet helpen in hun omschakeling naar biologische landbouw.
Voor de gangbare landbouwsector is hij, samen met zijn collega-provinciebestuurders, heel streng. Nieuwe regelgeving voor intensieve veehouders zetten deze sector in Groningen op slot. Dat leidde in oktober 2019 zelfs tot een groot landbouwprotest bij het provinciehuis waarbij de honderden actievoerders eisten dat het regionaal stikstofbeleid terug zou ingetrokken worden. Staghouwer houdt voet bij stuk en trekt het beleid niet in, in tegenstelling tot zijn collega’s in Friesland en Drenthe. De relatie tussen Staghouwer en veel Groningse boeren loopt door deze gebeurtenis een forse deuk op.
Nog een opvallend feit is dat hij twee weken eerder, tijdens de landelijke actiedag waarop duizenden boeren naar Den Haag trokken uit onvrede met het stikstofbeleid, een T-shirt met opdruk #trotsopdeboer aantrok om broodjes uit te delen aan het station in Groningen om aandacht te vragen voor de stikstofproblematiek. Dat gebeurde onder toeziend oog van LTO Noord-bestuurders. Daarmee wilde Staghouwer de landbouwers een hart onder de riem steken. Hij zei dat het hem raakte dat boeren in een hoekje worden gedrukt.
Twintig jaar na de start van zijn politieke carrière maakt hij nu een overstap naar het nationale niveau. Er wordt verwacht dat Staghouwer het beleid van zijn voorganger Schouten, dat vooral inzette op kringlooplandbouw, zal voortzetten. “Een goed verdienmodel voor de boer en tuinder komt voor mij op de eerste plaats. Dat gaat gepaard met goed rentmeesterschap: goed zorgen voor de aarde”, liet hij een paar jaar geleden al optekenen.
De Nederlandse partij die zich inzet voor het platteland en haar bewoners, BoerBurgerBeweging (BBB), zegt in een verklaring verrast te zijn met de keuze voor Henk Staghouwer. “We zijn blij met de dossierkennis van Staghouwer, maar een koerswijziging op het LNV-ministerie zit er onder zijn bewind niet in. Hij heeft de laatste jaren trouw het beleid van huidig landbouwminister Carola Schouten gevolgd”, zegt de partij. BBB roept Staghouwer op om de komende jaren een minister te zijn voor alle boeren: groot of klein, gangbaar of biologisch.
Christianne van der Wal: regelaar op de achtergrond
Waar Nederland in de periode tussen 2010 en 2017 geen eigen landbouwministerie meer had nadat landbouw als bevoegdheid werd ondergebracht bij Economische Zaken, wordt er nu een extra ministerpost toegevoegd aan het departement. De gloednieuwe minister voor Stikstof en Natuur wordt Christianne van der Wal. Zij is naast partijvoorzitter van VVD ook gedeputeerde in de provincie Gelderland, waar ze bevoegd is voor onder meer economie, innovatie en mobiliteit.
Van der Wal startte haar politieke carrière in de gemeente Harderwijk, waar ze ook wethouder (vergelijkbaar met schepen in ons land, nvdr) was tussen 2014 en 2019. In 2017 werd ze verkozen tot partijvoorzitter voor de VVD. De 48-jarige politica staat niet bekend als iemand die zichzelf graag profileert, maar eerder als een regelaar op de achtergrond.
Met Christianne van der Wal kiest de partij dus niet voor een echte specialist op gebied van stikstof, al kwam ze vanuit haar functie als gedeputeerde in Gelderland ongetwijfeld al vaak met het dossier in aanraking. Ze heeft ook geen rechtstreekse binding of link met de landbouw. Wel weet ze vanuit haar huidige rol heel goed welke rol provincies kunnen spelen in de gebiedsgerichte aanpak en waar de bestuurlijke knopen zitten, zo schrijft Nieuwe Oogst.
Een ander voordeel is dat de Gelderlandse uit dezelfde provincie komt als de grootste Nederlandse landbouwonderzoeksinstelling Wageningen University & Research en Foodvalley. Als provincie werkt Gelderland nauw samen met wetenschappers om de stikstofproblematiek het hoofd te bieden. Bovendien is bekend dat Christianne van der Wal voorstander is van metingen van stikstofdepositie naast de modelmatige berekeningen. Ook gelooft ze sterk in innovatie om problemen op te lossen, niet in gedwongen sluitingen van landbouwbedrijven. Ze heeft in het verleden al meermaals aangegeven dat ze landbouw als een kans ziet om uit de stikstofcrisis te komen.
Rutte IV zet 25 miljard euro in voor landbouwtransitie
15 december 2021Ook andere ministers hebben invloed op landbouw
Als minister voor Stikstof en Natuur krijgt ze de verantwoordelijkheid over het stikstoffonds, een pot van 25 miljard euro waaruit tot 2035 kan geput worden voor de herinrichting van het landelijk gebied. In die hoedanigheid zal van der Wal ook met andere regeringsleden in nauw overleg moeten treden. Denk maar aan minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers (VVD) en zijn staatssecretaris Vivianne Heijnen (CDA). Als het gaat over landbouwgrond en openbare ruimte, krijgt de stikstofminister ook te maken met Hugo de Jonge (CDA) die minister wordt voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Ook Rob Jetten (D66), de nieuwe minister voor Klimaat en Energie, kan een belangrijke rol gaan spelen voor de landbouw in Nederland. In overleg met zijn collega-ministers en onder de minister van Economische Zaken, Micky Adriaansens (VVD), zal Jetten het klimaatfonds van 35 miljard euro beheren. Hij moet ervoor zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen verder daalt en dat zal ook impact hebben op voor de landbouwbedrijven in het land.
Mark Rutte hoopt op 10 januari zijn nieuwe kabinet te presenteren. De genoemde namen zijn pas op dat moment definitief. Deze week neemt de toekomstig premier de tijd om alle naar voor geschoven regeringsleden te spreken.
Bron: Nieuwe Oogst / Boerenbusiness / Food&Agribusiness / NRC
