"Maak gewenst consumentengedrag eenvoudiger"

Voor een reflectiemoment over een transitie van het voedselsysteem op het niveau van de consument, nodigden de Vlaamse landbouwambtenaren Tobias Leenaert uit. Volgens de directeur van het Ethisch Vegetarisch Alternatief (EVA) is minder vlees eten noodzakelijk en is de vraag niet meer 'waarom' maar 'hoe'. "Gewenst gedrag moet makkelijker worden", meent Leenaert.

De missie van EVA is de productie en consumptie van plantaardige producten stimuleren ter vervanging van dierlijke producten zoals vlees en melk. Dat moet milieuvoordelen opleveren en daarnaast ook het dierenwelzijn en de menselijke gezondheid ten goede komen. "Vlees speelt een belangrijke rol in de milieu-, voedsel-, dieren- en gezondheidscrisis", aldus Tobias Leenaert. "Minder vlees eten, heeft dus op verschillende terreinen een positief effect."

Om zeven miljard mensen van vlees te voorzien, worden 55 à 60 miljard dieren gekweekt. Daarvoor is 76 procent van alle landbouwgrond nodig. "Onze voedingswijze exporteren, is het recept voor planetair onheil. Plantaardige producten rechtstreeks consumeren, is efficiënter dan de omweg via een dier", vervolgt Leenaert. Ecolife berekende dat onze ecologische voetafdruk met 40 procent verkleint als we vegetarisch gaan eten. Vis wordt uit gezondheidsoverwegingen voorgesteld als alternatief voor vlees, maar qua duurzaamheid (overbevissing) en dierenwelzijn (geen wetgeving omtrent het slachten van vissen) is het dat allesbehalve.

"Vanuit gezondheidsoverwegingen wordt een dagelijkse inname van 100 gram eiwitrijke producten aanbevolen, maar met 160 gram zitten we daar een eind boven. Tezelfdertijd eten we veel te weinig groenten", schetst Leenaert. Dat vlees toch centraal blijft staan in onze maaltijden is volgens hem een cultureel gegeven. In de Scandinavische landen staat men meer open voor vegetarische maaltijden, terwijl Zuid-Europa erg verslingerd is aan vlees. Belgen zitten tussen die twee uitersten.

Minder vlees eten, vergt een gedragsverandering en dat ligt moeilijk. "Het is makkelijk om tegen bontjassen te zijn als je er geen draagt", illustreert de directeur van EVA het verschil. Vlees eten, is ingebakken in onze gewoonten en bij de oudere generatie wordt het nog geassocieerd met welvaart. Dat de perceptie bestaat dat vlees eten op één of andere manier bijdraagt tot de 'mannelijkheid', blijkt uit het feit dat driekwart van de vegetariërs of vleesminderaars vrouwen zijn.

Ouders hebben niet één vegetarisch gerecht doorgegeven aan hun kinderen, "terwijl er elders in de wereld wel een traditie bestaat van vegetarische maaltijden", merkt Leenaert op. Dat de switch naar veggie moeilijk is, wijt hij aan een gebrek aan info, het ontbreken van een 'sense of urgency', verwarring over het gezondheidsaspect, tegenstrijdigheden tussen gezondheid en milieu enerzijds en milieu en dierenwelzijn anderzijds. Ook economische belangen zouden een duidelijke boodschap en snelle maatregelen in de weg staan.

"Bovendien zijn we wars van betutteling zodat we ons niet laten vertellen wat we moeten eten. Sta er dan wel bij stil dat je vandaag ook niet kiest wat je eet, maar eet wat gangbaar is of wat afgeprijsd staat in de supermarkt." Aanbod en prijs zijn ook twee sturende factoren. Vlees en vis zijn alomtegenwoordig, terwijl het zoeken is naar veggieproducten. Wat de prijs betreft, stelt Leenaert vast dat ongezonde voedingswaren vandaag voor het minste geld de meeste calorieën leveren. Tot slot wordt een vegetarische maaltijd steeds (negatief) geassocieerd met vegetarisme, "terwijl een maaltijd zonder vlees door iedereen gesmaakt kan worden".

Gewenst gedrag - minder vlees eten, dixit Leenaert - moet makkelijker worden opdat het voedselsysteem radicaal zou kunnen veranderen. "Sensibiliseren moet met coherente boodschappen. "De keuze van de consument kan op een vrijblijvende manier gestuurd worden in functie van gewenst gedrag. Dat kan bijvoorbeeld door duurzame producten goedkoper te maken of in de winkelrekken op ooghoogte te plaatsen. De standaardoptie zou veggie in plaats van vlees kunnen worden, wat meer mensen aan een vegetarische maaltijd zal helpen. Denk bijvoorbeeld aan de maaltijd tijdens een vliegreis. Ingrijpen via wetgeving of taksen is het meest dwingende instrument.

Leenaert is hoopvol gestemd over de evolutie naar een vegetarische samenleving op lange termijn. "Als je tien procent mensen in een samenleving achter je hebt staan, is dat het kantelpunt om de maatschappij te veranderen. Vandaag eet zes procent van de Vlamingen geen of zeer weinig vlees", besluit Leenaert.