Landbouwers en natuurbeheer hand in hand in Polder van Kruibeke

De veerboot over de Schelde vertrekt aan de fabriekshallen van multinational Smulders die op een voormalige scheepswerf in Hoboken grote onderdelen maakt voor de offshore windindustrie. In de kraan hangen enkele monopiles die honderden ton wegen. Na enkele minuten varen laten we het Antwerpse industriegebied achter ons en wanen we ons in een andere wereld. Niet alleen de boottocht en de stralende zon wakkert het vakantiegevoel aan, ook de talrijke fietsers en wandelaars brengen ons in de stemming.

We bevinden ons in de Polder Van Kruibeke, een natuurgebied dat officieel bekend staat als het ‘Gecontroleerd getijdengebied KBR’ (Kruibeke, Bazel en Rupelmonde). Het gebied fungeert als overstromingsgebied bij gevaarlijk hoge waterstanden op de Schelde en kan bij stormtijd deels onder water komen te liggen. “Het gebied dient ook als compensatie voor de bouw van het Deurganckdok. Het is nu een groot vogelrichtlijngebied met slikken en brakwaterschorren, dijken, kreken en oevervegetaties”, vertelt Brecht Herteleer aan de andere kant van de Schelde staat te wachten. Herteleer is de nieuwe regiocoördinator van Boerennatuur Vlaanderen voor het gebied.

Het overstromings-natuurgebied is eigendom van de Vlaamse Waterweg en het beheer is in handen van Agentschap Natuur en Bos (ANB) dat het agrarisch natuurbeheer op zijn beurt heeft uitbesteed aan Boerennatuur Vlaanderen. “Wij zijn al 15 jaar verantwoordelijk voor het natuurbeheer en werken hiervoor samen met landbouwers die zich verenigen in een agrobeheergroep. Deze agrobeheergroep komt in het voorjaar bijeen. Dan wordt informatie over het weidevogelbeheer gedeeld, bespreken we knelpunten en worden de jaarlijkse gebruiksovereenkomsten getekend”, klinkt het.

Maaisel van dijken natuurgebied als ruwvoer voor de koeien

Bij de herinrichting van het voormalige landbouwgebied werden verschillende dijken aangelegd. Deze worden beheerd door lokale landbouwers. In totaal maaien zij zo’n 50 hectare. Het maaisel wordt gebruikt als ruwvoeder voor koeien. “Op deze manier wordt er een win-winsituatie gecreëerd voor boer en natuur”, stelt Herteleer. De jonge Oost-Vlaamse melkveehouderzoon geeft een rondleiding door het gebied. Onze eerste stop is bij een tractor die het pas gemaaide gras op de dijk door elkaar schudt.

De tractorbestuurder laveert om een ongemaaide strook heen, de strook dient om ook in de zomer bloeiende planten te hebben en zo bij te dragen aan de biodiversiteit van bijen en andere insecten. Achter het stuur van de tractor zit Guido De Zitter die in Kruibeke een melkveebedrijf met 60 koeien runt. “Ooit hadden wij hier landbouwgrond waar we maïs en gras voor de koeien op teelden”, vertelt de boer nadat hij uitgestapt is. De Zitter is één van de boeren die in de jaren ‘90 uitgekocht werd.

Behalve begrazing van de weides draagt De Zitter in het gebied zorg voor het beheer van de dijken. Het gras, dat evenmin erg rijk is aan voedingsmiddelen en vermengd is met onkruiden, voert hij indien mogelijk aan zijn koeien. “Dat mag ik gratis meenemen en laat ik in balen persen”, zegt hij. Een belangrijkere motivatie dan de ruwvoerwinning is de vergoeding die de landbouwer voor het werk krijgt. Hij wordt als loonwerker vergoed voor zijn activiteiten.

Verbredingsinkomsten

“De financiële vergoeding is een belangrijk element”, beaamt Herteleer die andermaal de win-winsituatie benadrukt. “Bij andere dijken wordt het maaisel als afval beschouwd of eventueel gecomposteerd. Terwijl het maaisel hier wordt gebruikt als ruwvoeder.” Hij beaamt dat de voedingswaarde van het gras voor hoogproductieve Holsteinkoeien te kort schiet. “Maar voor iedere melkvee- of vleesveehouder kan een deel van het ruwvoeder bestaan uit natuurgras of kruidenrijk grasland. Dit zorgt voor meer structuur in het rantsoen en aanrijking van verschillende mineralen.”

Daarbij kunnen sommige rundveerassen volgens hem beter uit de voeten met het specifieke ruwvoerrantsoen, zoals het Angus ras. Het is de Angushoeve uit Sint-Niklaas die zijn Schotse vleesveekoeien in het gebied laat grazen en hiermee uitpakt op de website. “Een overstromingsgebied van maar liefst 600 hectare, op een boogscheut van Antwerpen, ontpopte zich tot een schitterend natuurgebied. Deze schrale grond, vol grassen en kruiden, zijn een feestmaal voor Black Angus. In de zomer kan u ze hier altijd zien grazen. Anders kan u ze ook altijd komen bezichtigen op de weides rond de hoeve”, klinkt het. Door er in de korte keten mee uit te pakken, kan agrarisch natuurbeheer op deze locatie op termijn nog meer uitgroeien tot een verbredingsmogelijkheid voor lokale boeren.

Het dijkbeheer door boeren is voortgevloeid uit een demoproject van enkele jaren geleden. “De Vlaamse Waterweg heeft dit demoproject destijds in gang gezet en is erg tevreden met het resultaat”, aldus Herteleer die hoopt op meer dijken voor boeren in de toekomst. Een eventuele uitbreiding van het boeren-dijkenbestand is een kolfje naar de hand van Boerennatuur. De organisatie zet zich sinds haar oprichting 15 jaar geleden in voor het verbinden van en landbouw- en natuurdoelen.