In elf lidstaten is luchtvervuiling niet onder controle

België en tien andere lidstaten van de Europese Unie overschreden in 2015 de luchtvervuilingsnormen, meldt het Milieuagentschap. Zij schoten toen tekort op minstens één van de vijf uitstootplafonds die zijn vastgelegd in een EU-richtlijn. Het gaat om stikstofoxiden, zwaveldioxide, ammoniak, vluchtige organische stoffen uitgezonderd methaan en fijn stof (PM2,5). De uitstoot van stikstofoxiden, met name door het verkeer, blijft het grootste pijnpunt. Wegtransport is op zijn eentje verantwoordelijk voor 39 procent van de Europese uitstoot. Zes lidstaten worstelen ook met het ammoniakplafond omdat zij de uitstoot door veehouderij niet onder controle hebben.

België overschreed in 2015 voor het zesde jaar op rij zijn nationale plafond voor stikstofoxiden. Toen gebeurde dat met 5,89 procent. Ook Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Ierland en Luxemburg haalden de norm voor stikstofoxiden niet. Duitsland overschreed zijn plafonds zelfs in drie categorieën: stikstofoxiden, ammoniak en vluchtige organische stoffen. In totaal komen elf lidstaten in problemen met hun nationale emissieplafonds. Het Europees Milieuagentschap (EEA) stelt de nieuwe data beschikbaar via een korte briefing. Ze zijn een weerspiegeling van de eerste rapportering door de lidstaten conform de nieuwe NEC-richtlijn waarin de nationale emissieplafonds zijn vastgelegd.

Het Milieuagentschap wijst verkeer en landbouw aan als de twee grootste bronnen van schadelijke emissies. Er is niet alleen meer wegverkeer maar het wagenpark bestaat ook uit meer dieselvoertuigen, wat maakt dat de norm voor stikstofoxiden haast in gans Europa overschreden wordt. Zes lidstaten overschreden in 2015 hun plafonds voor ammoniak: Oostenrijk, Denemarken, Finland, Duitsland, Spanje en Zweden. Het probleem stelt zich het scherpst in Duitsland en Spanje. Aangezien 94 procent van de ammoniakemmissie afkomstig is van landbouw situeert dit probleem zich in één sector, en meer bepaald bij de uitstoot door veehouderij (dierlijke mest) en door het gebruik van kunstmest.

Sinds 1990 daalt de ammoniakemissie, maar niet zo snel als de andere luchtvervuilende stoffen. In landen waar de ammoniakemissie hoog blijft, of zelfs nog stijgt, is de verklaring vaak dat er varkens- en pluimveebedrijven bijkomen zonder dat technische eisen worden opgelegd aan de stallen om de emissies te beperken. De ammoniakemissies afkomstig van veehouderij dragen ook bij aan de vorming van fijn stof, en ze verrijken het natuurlijke ecosysteem met stikstof wat naar natuur toe alleen nadelen heeft.

De cijfers zijn nog niet definitief. Zo hebben België en een aantal andere lidstaten aan de Europese Commissie een technische aanpassing van hun gegevens gevraagd. Indien de Commissie daarop ingaat, zou onder meer ons land alsnog de norm halen, aldus het Milieuagentschap. Het grootste pijnpunt blijft alleszins de uitstoot van stikstofoxiden omdat het wegtransport meer is toegenomen dan Europa had voorzien. De lidstaten moeten de uitstoot nog met negen procent verminderen indien de Europese Unie tegen 2020 haar doelstelling wil halen.

Op EU-niveau worden de doelstellingen nu al gehaald voor zwaveldioxide en vluchtige organische stoffen. Ook de uitstoot van ammoniak en fijn stof komt volgens EEA al in de buurt van de norm die binnen drie jaar gehaald moet worden. Nochtans verwachten 18 van de 23 lidstaten die een projectie maakten dat de doelstellingen voor 2020 lastig worden rekening houdend met hun huidige beleid. Richting 2030 zitten zelfs 22 lidstaten niet op schema voor de verschillende emissies.

Voor de luchtkwaliteit is het belangrijk dat lidstaten hun emissies onder controle krijgen want luchtvervuiling is het op één na grootste gezondheidsrisico waaraan mensen in hun omgeving worden blootgesteld. Bovendien zijn emissies van bijvoorbeeld stikstofoxiden en ammoniak schadelijk voor de natuur.