Inheemse zaden gezocht: “Huidige beheerovereenkomst werkt eigenlijk mee aan plantvervalsing”
nieuwsOnze Vlaamse velden zijn niet zo Vlaams – of zelfs Europees – als we denken. Graslanden worden in onze contreien vooral ingezaaid met zaden afkomstig uit Zuid-Europa of de VS. Hoewel het gaat om soorten die hier van nature voorkomen, zijn het vaak toch variëteiten die niet helemaal zijn aangepast aan de lokale omstandigheden. Daar willen het Vlaams Departement Omgeving, VLM en de Plantentuin van Meise via een Europees project verandering in brengen door eigen zaad in eigen land te produceren.
Het Europees Interregproject ExpBio gebeurt in samenwerking met vijf Europese landen. Eén van de doelstellingen, is om te bekijken welke rol nieuwe zaadmengsels kunnen spelen bij natuurherstel. “Het probleem is dat alle mengsels die op dit moment worden ingezaaid, uit het buitenland komen”, zegt Bes Vandenbroele van de Plantentuin van Meise. “Zaden van autochtone planten ontbreken in Vlaanderen.”
Minder aantrek bij bestuivers
België kent vandaag geen enkele commerciële verdeler van zaaimengsels voor graskanten. De dichtstbijzijnde telers van autochtone planten bevinden zich in Duitsland en Nederland, maar in de praktijk worden zaden vooral ingevoerd uit Zuid-Europa of de VS. Hoewel deze zaden een hele afstand afleggen, zijn ze wel goedkoop. “Maar nu zien we dat deze mengsels vaak variëteiten bevatten die minder zijn aangepast aan de lokale omstandigheden”, zegt Vandenbroele. “Ze worden dus ook minder bezocht door pollinatoren of bestuivers. Werken met zaaimengsels uit Duitsland of Nederland zou dus al een stap zijn in de goede richting, maar dat zouden nog steeds geen planten zijn die in onze ecoregio’s voorkomen.”
Dat mensen eerder kiezen voor mengsels die van verder komen, is een economische keuze. “Binnen de beheerovereenkomst met VLM mogen landbouwers zelf kiezen waar ze hun zaden aankopen”, zegt Vandenbroele. “En vaak zijn dat dus zaden uit de VS of Zuid-Europa. VLM zou daar graag verandering in brengen, omdat de huidige regeling eigenlijk meewerkt aan plantvervalsing en het verminderen van de biodiversiteit. Maar ze kunnen landbouwers niet aanzetten om in de plaats lokale zaden aan te kopen, want er bestaat geen kweker in Vlaanderen.”
Bottlenecks
Als beheerder van de nationale zadenbank, doet de Plantentuin van Meise onderzoek naar zaden en zaadecologie. “We willen als biodiversiteitsinstituut mee nadenken over hoe we de juiste, autochtone planten kunnen inzetten. Het project loopt vier jaar. Allereerst willen we de belangrijkste bottlenecks in kaart brengen die vandaag beletten om autochtone zaaimengsels uit te rollen.”
De probleemstelling is volgens Vandenbroele complexer dan je zou denken. “Om te beginnen moeten we vertrekken van het juiste bronmateriaal, en dat is niet altijd eenvoudig te vinden. Zaden van inheemse planten moeten op de juiste manier worden ingezameld, zonder druk te zetten op bestaande populaties. We moeten hiervoor ook nauw samenwerken met instanties zoals ANB, omdat zij ons de vergunningen moeten verlenen om zaden te verzamelen in de natuur.”
Het is heel belangrijk dat we de bronpopulaties juist bepalen en in kaart zetten
Aangezien er jarenlang exotische zaaimengsels zijn losgelaten in onze natuur, is het om te beginnen niet evident om een inheemse plant te vinden. Ook hier is de expertise van ecologen en de plantentuin van onschatbaar waarde. “Het is heel belangrijk dat we de bronpopulaties juist bepalen en in kaart zetten”, zegt Vandenbroele.
Geen grote spelers
“Wat het commerciële luik betreft, is het ook zeer moeilijk om landbouwers te vinden met de nodige kennis van de problematiek. Er is in Vlaanderen zeer weinig expertise over het kweken van autochtone planten. In Nederland werken zaadbedrijven nauw samen met landbouwers om zaaigoed in te zamelen op hun percelen. Hier gebeurt dat niet. Enkel in Wallonië heb je een bedrijf met een eigen zaadproductie. Op grote schaal bestaat er in ons land niets.”
Vandenbroele hoopt dat er ook in België uiteindelijk zaden van autochtone planten die lokaal geteeld zijn, op de markt te verkrijgen zijn. zal ontstaan. “Als we beleidsmatig inzetten op biodiversiteitsondersteuning, bijvoorbeeld door lokale besturen uitsluitend nog te laten zaaien met lokale zadenmengsels, dan creëer je een afzetmarkt en zullen de commerciële spelers vanzelf volgen.”
Ruimte voor verbetering
VLM wijst erop dat beheerovereenkomsten nu ook al sterk bijdragen aan de biodiversiteit. “Er is echter altijd ruimte voor verbetering, zoals inderdaad maximaal te werken met zaden uit de regio in de zaaimengsels”, klinkt het. Volgens VLM zijn inheemse zaden volledig aangepast aan onze vlinders en insecten. Veel variatie aan insecten is ook belangrijk voor de landbouw omdat ze zorgen voor natuurlijke predatoren van sommige schadelijke insecten. Bijkomend voordeel is dat inheemse zaden ook alle kwaliteiten bezitten om in ons klimaat en in ons landschap optimaal te gedijen.
VLM benadrukt nog dat landbouwers vandaag al heel mooi werk verrichten met de beheerovereenkomsten. “Het is net de bedoeling van dit project om de positieve impact van hun inspanningen nog te vergroten. Dat is iets waar VLM al jaren op inzet, eerder al met het project Beespoke waar we onze kennis en inzichten zelfs gedeeld hebben tot op Europees niveau”, aldus nog VLM.
Bron: Eigen berichtgeving
Beeld: Tobias Ceulemans
