Houdt de goedkeuring natuurherstelwet stand na gecontesteerde stem van Oostenrijk?

Het was nu of nooit voor de natuurherstelwet. Al in 2023 bereikten de onderhandelaars van het Europees Parlement en de Raad (de lidstaten) een politiek akkoord over de wet. Ondanks pogingen van de Europese Volkspartij (EVP) om dat akkoord te kelderen, kreeg het voorstel afgelopen voorjaar toch groen licht van het Parlement. De daaropvolgende goedkeuring door de lidstaten had een formaliteit moeten zijn, maar bleek dat allerminst. Omdat Hongarije en Nederland plots tegen waren, was de vereiste gekwalificeerde meerderheid niet meer voorhanden. Die houdt in dat minstens 15 van de 27 lidstaten, die samen 65 procent of meer van de Europese bevolking vertegenwoordigen, vóór stemmen.

De wet zat dus al maanden geblokkeerd en net voor het weekend leek het erop dat de blokkerende minderheid overeind zou blijven. De geluiden om het wetsvoorstel van de agenda te halen, klonken daardoor steeds luider.

“Ambtsmisbruik”

De bocht van Gewessler lokte vrijwel meteen kwade reacties uit in haar thuisland. Zondag had de Oostenrijkse Bondskanselier Karl Nehammer van de conservatieve partij ÖVP nog een brief gestuurd naar premier Alexander De Croo waarin hij argumenteerde dat Gewessler niet het recht heeft haar goedkeuring te geven omdat er in Oostenrijk geen consensus is over de zaak.

Karoline Edtstadler, Oostenrijks minister voor EU en Grondwet, sprak na de stemming maandag van een “schending van de grondwet”. Op X, het vroegere Twitter, zegt ze de demarche van haar collega “uiterst onverantwoord en vreemd” te vinden. “De minister van Klimaatbescherming is grondwettelijk gebonden aan de verklaringen van de deelstaten en ook aan de wet op de federale ministeries, volgens welke zij overeenstemming moet bereiken met het ministerie van Landbouw. Jezelf boven de grondwet en wetten plaatsen is een nieuwe dimensie. Dit moet en zal juridische gevolgen hebben”, klinkt het. “Het punt is dat de wet wet moet blijven. Ideologie mag nooit voorrang krijgen op de wet.”

Maar volgens Brussels minister Alain Maron (Ecolo), die de Raad voorzat in naam van het Belgische EU-voorzitterschap, is de stem van Gewessler wel degelijk wettelijk. "De minister kan rond de vergadertafel en in de zaal haar fiat geven, het lijdt geen twijfel dat het hier zo werkt. Voor het overige is dit een intern Oostenrijkse dispuut."

Bondskanselier Nehammer kondigde na de stemming aan naar het Europees Hof van Justitie te stappen omdat zijn groene minister volgens hem haar boekje te buiten is gegaan. “We gaan ervan uit dat het Hof snel uitspraak zal doen, zodat de lidstaten nog niet meteen herstelplannen moeten indienen en de overregulering er dus niet komt."

Politieke reacties

"Het is op dit moment niet duidelijk of de Oostenrijkse milieuminister wel een mandaat had om voor de natuurherstelwet te stemmen. Mogelijks treedt ze haar eigen grondwet met de voeten", stelt ontslagnemend minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v), die spreekt van een “dubieuze stem” vanuit Oostenrijk. Maar als het Europees Hof van Justitie geen graten ziet in de goedkeuring, moet Vlaanderen vol aan de bak. “Als de stem van Oostenrijk effectief geldig blijkt, moeten we alles in het werk stellen om bij de vertaling van de Europese natuurherstelwet "juridische zekerheid en haalbaarheid" voorop te stellen”, aldus Brouns.

Tobback: “Sluitstuk Green Deal”

Volgens pas verkozen Europees Parlementslid Bruno Tobback (Vooruit) hebben de EU-landen die de natuurherstelwet hebben goedgekeurd, de juiste en verstandige keuze gemaakt. "De natuurherstelwet is een sluitstuk voor de Green Deal en het Europese klimaatbeleid dat vorige legislatuur op Europees niveau werd uitgerold en is een essentieel instrument om de biodiversiteitscrisis in Europa aan te pakken en ons te wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering".

"Nu is het aan de lidstaten om de natuurherstelwet in praktijk om te zetten", aldus Tobback. "De eerste prioriteit is nu het opstellen van een natuurherstelplan (voor de periode tot 2032). In ons land is dat een werk voor de regio's. We rekenen erop dat de Vlaamse regering nu op een constructieve manier met deze wetgeving aan de slag gaat."

Tobback, wiens partij samen met N-VA en cd&v een nieuwe regering wil vormen, zegt dat het bestaande akkoord voor Vlaanderen de nodige flexibiliteit biedt om rekening te houden met "uiteenlopende sociale, economische en culturele behoeften, regionale en lokale kenmerken en bevolkingsdichtheid". Hij roept Vlaanderen op tot spoed. "Hoe sneller Vlaanderen werk maakt van een duidelijk en uitgebreid natuurherstelplan, hoe sneller er voor alle spelers duidelijkheid komt en een goede uitvoering van de natuurherstelwet kan worden verzekerd."

Groen: "Moet gevolgen hebben voor de regeerakkoorden"

Groen heeft het in een reactie over een belangrijke overwinning voor natuur, klimaat en economie. "Natuur- en klimaatbeleid vormen de ruggengraat van onze economie. Vraag maar aan alle boeren die niet zonder proper water, gezonde bodems of bijen om te bestuiven kunnen. En dan hebben we het nog niet over de gevolgen van de klimaatcrisis waar al onze bedrijven, ondernemers en industrie de gevolgen van zullen voelen."

Voorzitter Jeremie Vaneeckhout roept de partijen die de nieuwe regeringen voorbereiden op om rekening te houden met de nieuwe wet. "De stemming van de natuurherstelwet zet de zaken op scherp", zegt hij. "Natuur- en klimaatbeleid hoort verankerd te zijn in elk regeerakkoord. Europa kiest vandaag met de natuurherstelwet voor de bescherming van onze natuur en gezondheid, nu is het tijd voor de ambitieuze uitvoering ervan."