Tot helft minder tomaten door hoge energieprijzen
De aanvoer van losse tomaten en trostomaten is sterk teruggelopen in de maanden december en januari bij de Vlaamse veilingen. Dat is te wijten aan de hoge energieprijzen waardoor veel telers belichte teelten overslaan. Het grootst is de terugval bij de losse tomaten. In januari werd er maar liefst 50 procent minder aangeleverd bij de veilingen dan een jaar eerder. Tegenover het lagere volume staan wel betere prijzen, waardoor er soms meer omzet gedraaid wordt. De gestegen kosten doen deze voordelen echter teniet.
Uit cijfers van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) is de invloed van de energieprijzen op de tomatenproductie in ons land duidelijk af te lezen. Vanaf de tweede helft van vorig jaar rezen de energieprijzen de pan uit waardoor veel telers besloten om in september, oktober geen tomaten te planten, maar enkele maanden te wachten. Veel van deze teelten komen normaal tegen december in productie, maar blijven nu dus uit.
Om deze reden is de impact van de energieprijzen over heel 2021 relatief beperkt. Vorig jaar werd er 15 procent minder losse tomaten aangeleverd ten opzichte van 2020. In de trostomaten bedroeg het verval 16 procent. Opvallend genoeg heeft het verminderde volume niet geleid tot een dalende tomatenomzet bij de veilingen. Telers ontvingen respectievelijk 12 en 13 procent meer voor hun tomaten.
Impact groter in december en januari
De impact van de hoge energieprijzen komt duidelijker naar voren als we kijken naar de laatste twee maanden, die tevens als donkerste van het seizoen gelden en relatief veel belichting vereisen. In het geval van belichte teelten wordt er zelfs tot 18 uur per dag belicht. In december 2021 werd er 6,2 miljoen kilo trostomaten aangeleverd tegenover 8,2 miljoen kilo een jaar eerder, een daling van 25 procent. Veilingen BelOrta, Hoogstraten en REO ontvingen de laatste maand van vorig jaar 3 miljoen kilo losse tomaten, een miljoen kilo minder dan een jaar eerder.
In januari is het verval nog groter. De aanvoer van losse tomaten zakte van 1,7 miljoen kilo in januari 2021 tot 836 miljoen kilo dit jaar, een daling van 50 procent. De aanlevering van trostomaten liep terug van 5,4 miljoen naar 3,8 miljoen kilo dit jaar, een terugval van bijna 30 procent.
Voor de trostomaten ging deze productiedaling niet gepaard met omzetverlies. De trostomaten brachten vorige maand gemiddeld 2,12 euro op, tegenover 1,4 euro vorig jaar. Hierdoor ontvingen de telers in januari 7 procent meer voor hun tomaten dan een jaar eerder in de eerste maand van het jaar. In de losse tomaten was er wel sprake van een omzetverlies omdat de meerprijs in januari - gemiddeld 2,0 euro vs. 1,58 euro in 2020 - het verlies in productie niet compenseerde.
Extra opbrengsten compenseren kosten niet
Het lijkt overigens sterk de vraag of de betere tomatenprijzen de gestegen kosten dekken. “In normale tijden zijn we tussen de 30 tot 40 procent van de kosten kwijt aan verwarming. Met gasprijzen die maal drie tot vier zijn gegaan, stijgen onze totale kosten met 80 procent”, vertelt Marja Van Dessel in De Standaard. Van Dessel runt samen met haar man Leo Verdonck het tomatenbedrijf Den Boschkant van 9 hectare in Vremde.
Zij geeft verder aan dat de kostenstijging niet ophoudt bij de energieprijzen. “Voedingsstoffen, die soms ook op basis van aardgas gemaakt worden, zijn ook met 20 procent gestegen”. Ook wijst zij op de gestegen loonkosten door de indexsprong. “En de handschoenen die we dragen om tomaten te plukken zijn door de coronacrisis verdubbeld in prijs”, geeft zij nog een voorbeeld.
Mogelijk nog minder aanvoer volgende winter
Experts voorspellen verder dat bij gelijkblijvende energieprijzen de tomatenaanvoer volgende winter nog verder zal dalen. Veel bedrijven hebben in september 2021 namelijk nog wel besloten tomaten te planten, niet wetende dat de energieprijzen zo hoog zouden oplopen en blijven.
Den Boschkant, dat 4,3 hectare belichte teelt kent, is een voorbeeld van zo’n bedrijf. Op het belichte areaal zijn in september nieuwe plantjes geplant, op dezelfde dag dat VILT het bedrijf bezocht (zie kader hierboven). In december zijn deze planten in productie gekomen. “Toen was er nog geen sprake van dergelijke gastarieven. Eenmaal je gezaaid hebt, kun je niet terug. Een landbouwbedrijf is geen productiebedrijf dat enkele dagen of weken de productie kan stopzetten. Onze tomaten zijn als kinderen, die blijven groeien en moet je blijven voeden”, verklaart Van Dessel nog in De Standaard.
Ook geeft zij aan de bedrijfsstrategie te heroverwegen als de hoge energieprijzen aanhouden. “Dan moeten we ons bedrijfsplan herzien, en de volgende keer misschien veel later zaaien, zodat we minder moeten stoken in de winter.”
Het gevolg van dit alles zou zijn dat er in de winter structureel minder tomaten geteeld worden. Eerder dit jaar had Hans Vanderhallen, directeur van de Coöperatie Hoogstraten, in VILT al aangegeven dat bepaalde productiesystemen onder druk komen te staan. “De laatste jaren is jaarrond telen en lokale productie opgekomen waarbij er belichting plaatsvindt. Door de hoge energieprijzen van het moment staat de rentabiliteit sterk onder druk. Het is niet evident voor telers om de gestegen kosten te kunnen doorrekenen en zij passen dan ook hun teelt- of teelttechnieken aan.”
Financiële gevolgen glastuinbouw wisselen per bedrijf
Boerenbond laat nog weten dat de gevolgen van de gestegen gasprijzen sterk per bedrijf variëren. Sommige bedrijven hebben hun gasprijzen nog langdurig vastliggen en ondervinden minder hinder dan bedrijven die hun gas op de dagmarkt inkopen.
Bron: Eigen berichtgeving / De Standaard
