Bessenteelt staat onder druk in Vlaanderen
ReportageIn Vlaanderen neemt de bessenteelt zienderogen af. “We zien een sterke daling van het bessenareaal. Die trend zet zich al enkele jaren door, maar dit jaar is de terugval opvallend sterk”, meldt Coöperatie Hoogstraten. Raf Rombouts is één van de weinige rode bessentelers die ons land nog telt. “De prijzen moeten wel meezitten, anders stopt het op een dag”, zegt hij bij de start van de eerste pluk.
Deze week begon Rombouts met de oogst van zijn rode bessen. Sinds 2010 huurt hij een serre in Hoogstraten, waar hij op 8.000 vierkante meter 18.000 planten in emmers teelt. Een vijftiental seizoensarbeiders vullen bakjes van het Nederlandse Fruitmasters met de zure, felrode vruchten – een arbeidsintensieve klus. “Gemiddeld plukken we zo’n twee kilo per uur per persoon”, aldus Rombouts. Ter vergelijking: bij aardbeien loopt dat op tot 25 kilo per uur.
Dit jaar verwacht hij een lagere opbrengst. “De bessen zijn kleiner dan normaal”, aldus Rombouts, al heeft hij daar geen duidelijke verklaring voor. “Het weer was tot nu toe nochtans ideaal. Mogelijk ligt het aan het hout. Een collega die zelf zijn plantgoed heeft opgekweekt, ondervindt minder problemen.”
Productieverlies door technische storing
Het is niet de eerste tegenslag voor de Kempische teler. Vorig jaar verloor hij de helft van zijn oogst door een storing in de klimaatcomputer. “Het systeem faalde en liet het raam gesloten bij hoge temperaturen, waardoor een groot deel van de bessen verbrandde”, vertelt hij. Sindsdien checkt hij bij aankomst in de serre als eerste de computerruimte.
Dankzij de teelt onder glas kan Rombouts de oogst vervroegen: van eind juni naar begin mei. Zijn productie gaat naar de coöperatieve veiling Fruitmasters in het Nederlandse Geldermalsen, waarmee Coöperatie Hoogstraten eerder al samenwerkingsmogelijkheden onderzocht. De rode bessen belanden via de veiling voornamelijk in de horeca, bij bakkers, en in mindere mate in de retail.
De pluk duurt naar verwachting zes weken. Daarna ligt de serre opnieuw bijna een jaar stil. Die korte en eenmalige teeltcyclus maakt rode bessen financieel weinig aantrekkelijk voor investeringen in nieuwe kassen. “Het is enkel rendabel omdat deze serre al is afgeschreven”, legt Rombouts uit.
Bewaring zoals appels en peren
Rode bessen zijn een nicheproduct in Vlaanderen. Het areaal blijft jaar na jaar dalen. “Wij hebben dit jaar geen rode bessen meer beschikbaar”, klinkt het bij Coöperatie Hoogstraten. De organisatie ontvangt momenteel bramen (2 ha), frambozen (3 ha) en blauwe bessen (12 ha), en ziet ook bij die teelten een terugval.
BelOrta beschikt over een areaal van zo’n 45 hectare rode bessen, waarvan 1 hectare onder glas. De rest staat onder beschutting zoals plastic tunnels of regenkappen. “Bij ons is het areaal de afgelopen jaren relatief stabiel gebleven”, zegt Miguel Demaeght, salesmanager fruit bij BelOrta. Deze week werd daar het eerste bakje rode bessen geveild. “De oogst uit de serre komt als eerste, gevolgd door een piek vanaf de tweede week van juni.”
Rode bessen zijn beschikbaar van mei tot december, mede dankzij ULO-bewaring (Ultra Low Oxygen), die – net als bij appels en peren – de rijping vertraagt. Volgens Demaeght loopt de teelt van rode bessen, net als die van bramen (20 ha) en stekelbessen (10 ha), de afgelopen jaren behoorlijk goed.
Extra druk op blauwe bessen en frambozen
Dat geldt niet voor blauwe bessen en frambozen, waar het areaal fors afneemt. BelOrta heeft momenteel nog 37 hectare frambozen – de helft van tien jaar geleden – en 42 hectare blauwe bessen, ook dalend. Vooral concurrentie uit lagelonenlanden in Oost-Europa speelt Vlaamse telers parten.
Om sterker te staan, bundelen telers van BelOrta en Hoogstraten hun krachten. Dit jaar worden hun gezamenlijke volumes via BelOrta vermarkt. Zo willen beide coöperaties de Belgische blauwe bes beter positioneren in retail, groothandel en speciaalzaken.
“De Vlaamse teelt van blauwe bessen en frambozen staat op een kruispunt”, stelt Demaeght. “De retail moet lokale productie actiever ondersteunen. Doen ze dat niet, dan verdwijnt deze teelt op termijn. Door onze hoge loonkosten kunnen we niet concurreren met het buitenland.”
Diversificatie en toekomstplannen
Hoewel rode bessentelers in iets gunstiger positie verkeren, blijft Rombouts voorzichtig. Na de tegenslag van vorig jaar en de kleinere vruchten dit jaar hoopt hij op een goede prijs. “Als het opnieuw een slecht jaar wordt, moet ik heroverwegen of ik ermee doorga. Het kan niet de bedoeling zijn dat je er geld moet bij leggen”, zegt hij. In de winter teelt hij amaryllisbloemen, in het najaar druiven – zo kan hij zijn arbeidskrachten beter spreiden.
Voor het eerst Belgische thee in de supermarktschappen
11 oktober 2021Uitbouw theeplantage voor eigen productie
Daarnaast experimenteert hij met de teelt van theeplanten. Enkele jaren geleden haalde hij als eerste Vlaamse theeplanter het nationale nieuws. Waar hij aanvankelijk teelde in opdracht van een Nederlands theehuis, produceert hij nu voor eigen rekening. Vorig jaar lanceerde hij zijn eigen theelijn Be-Tea, met smaken als kamille en duindoornbes. De thee is te koop via bestelling of in de hoevewinkel van zijn bedrijf in Loenhout.
Voor zijn plantmateriaal reisde hij vorig jaar naar Japan. Intussen breidt hij het areaal uit tot 8.000 vierkante meter, waarvan 1.000 onder glas. “We hebben theemachines besteld in Japan die dit jaar geleverd worden. Dan kunnen we de verwerking ook machinaal doen”, besluit de ondernemer, die zich nu eerst toelegt op de bessenpluk.
