Teelt blauwe bessen staat onder druk door goedkope import uit Oost-Europa

De voorbereiding op het nieuwe blauwebessenseizoen loopt niet bepaald gesmeerd voor Tom Mertens uit Hoogstraten. Mertens is van oudsher een varkensteler, maar diversifieerde vijf jaar geleden met de teelt van blauwe bessen op een areaal van zes hectare waarvan één in tunnelserre. Normaal worden de bessenstruiken op dit moment preventief tegen ziektes besproeid en wordt er folie over de struiken getrokken. “Maar door de kletsnatte velden kunnen we met machines het veld niet op”, zegt hij.

Behalve de overmatige regenval lag de temperatuur de eerste maanden van het jaar veel hoger dan normaal, waardoor de struiken al in bloesem komen. Hierdoor verwacht de bessenteler dat het plukseizoen drie weken vervroegd wordt en de eerste plukploegen vanaf 20 mei het veld zullen ingaan. Sinds deze week wordt het perceel onder folieserre bestoven met hommels. Tussen bestuiving en de pluk zit 70 dagen.

Meer zorgen over prijsvorming

Toch zijn de uitzonderlijke klimatologische omstandigheden niet de grootste zorg van de blauwebessenteler. Het is de slechte prijsvorming die hem en zijn collega’s parten speelt. Mertens zegt al twee jaar prijzen te ontvangen die de sterk gestegen kosten niet dekken. "Momenteel lopen de gesprekken met de retail, maar ze bewegen niet mee. Alleen al de kosten voor personeel zijn de voorbije twee jaar met 35 procent gestegen waardoor we minstens een kwart meer zouden moeten krijgen.”

Mertens zegt acht euro per kilo nodig te hebben om uit de kosten te komen, maar de prijzen blijven steken op 6 euro. De supermarkten schermen met goedkope import. De import van blauwe bessen uit Oost-Europa, uit Bulgarije, Servië en Polen, is de laatste jaren sterk gestegen. “De Oost-Europese telers, die veel grotere percelen bewerken (en dus een schaalvoordeel hebben, red.) en veel minder strenge eisen hebben op het gebied van IPM, sociale huisvesting voor de arbeiders en veel lagere personeelskosten kennen, kunnen voor 4-5 euro leveren”, vertelt hij.

Aan dit tempo ziet Mertens de toekomst voor de blauwebessenteelt in Vlaanderen somber in. “De voorbije jaren is het areaal blauwe bessen afgenomen omdat telers er geen graten meer in zagen”, vertelt de teler die aan Coöperatie Hoogstraten levert. Hij schat het areaal bij Hoogstraten op 15 hectare, terwijl dat twee jaar geleden nog 20 was. De teler is van plan om op een deel van zijn bessenpercelen doorzichtige zonnepanelen te plaatsen boven de bessenstruiken. Daarmee kan hij aanvullend stroom opwekken op zijn grond. Daarbij bieden de panelen bescherming tegen hagel, regen en direct zonlicht en laten ze deels licht door om de groei te bevorderen.

Consumptie stijgt, prijs daalt

De verminderde productie contrasteert sterk met de groeiende populariteit van blauwe bessen, waarvan de consumptie in België sterk gestegen is sinds 2013. “Voor 2013 kocht minder dan 10 procent van de bevolking weleens blauwe bessen, tegenwoordig is dat 40 procent”, aldus Miguel Demaeght, divisiehoofd zachtfruit bij BelOrta. “Per hoofd van de bevolking werd vorig jaar 568 gram blauwe bessen gegeten. In 2016 was dat nog 213 gram.”

Bij BelOrta is het blauwebessenareaal de voorbije jaren niet afgenomen en ligt het rond de 45 hectare. Demaeght ziet echter ook geen groei, hetgeen gezien de stijgende consumptie wel logisch zou zijn. Hij wijt deze tegenstrijdigheid aan de prijsvorming. “Sinds 2016 is de gemiddelde consumentenprijs op jaarbasis gezakt van 15,08 euro naar 11,24 euro”, aldus Demaeght die constateert dat die consumentenprijs bij andere zachtfruitsoorten in België wel min of meer de productiekostwijzingen gevolgd heeft. Ook hij verklaart het achterblijven van de blauwebessenprijs aan de gestegen toename van goedkope geïmporteerde blauwe bessen. “Deze bessen worden vaak voor heel concurrerende, of zelfs lagere prijzen aangeboden.”

Mertens pleit ervoor dat winkels meegaan in de kostenstijgingen van de telers die in België volgens hem aan hogere eisen moeten voldoen. Demaeght is het hiermee eens, maar stelt dat dit niet eenvoudig is. “Het is belangrijk, maar tegelijk een opgave om aan consumenten toe te lichten waarom ze toch voor lokaal geteelde bessen moeten kiezen”, zegt hij. Tijdens de Studiedag kleinfruit in Hasselt stelde Demaeght daarnaast ook voor om een gerichte consumentencampagne voor lokaal geteelde blauwe bessen te voeren die de meerwaarde voor teler en voor consument in het spotlicht zet.”