Hebben we na het stikstofarrest nu ook een waterarrest?

Waar het stikstofarrest de vergunning van een pluimveestal uit Kortessem vernietigde, hebben de nieuwe arresten geen directe link met landbouw. Toch zijn ze belangrijk voor de sector. In de eerste plaats omdat de Vlaamse overheid altijd geschermd heeft met een snelle goedkeuring van het stikstofdecreet om de vergunningsverlening in Vlaanderen terug recht te trekken. Uit de nieuwe arresten blijkt dat er meer aan de hand is. Anderzijds kunnen beide arresten ook een impact hebben op toekomstige vergunningen voor landbouwbedrijven.

Vergunning stortplaats in Kortemark

De eerste vernietigde omgevingsvergunning is die van stortplaats Silvamo in Kortemark. In november 2022 vergunde de Vlaamse regering de verdere uitbating van het stort. Volgens de vergunning mag de stortplaats gronden aanvaarden waarin tot 50mg per kilo PFOS aanwezig is. Omwonenden en milieuverenigingen (wiens naam in het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen anoniem gemaakt is, red.) vochten die vergunning aan omdat de regelgeving omtrent die gronden volgens hen niet streng genoeg was. Ook was er volgens hen een te grote impact van de PFOS-gronden op de waterkwaliteit. Zo haalden ze al hoge PFOS-waarden aan in twee nabijgelegen beken.

De Raad voor Vergunningsbetwistingen geeft de omwonenden nu gelijk. "De Raad oordeelt dat de Vlaamse Regering niet heeft onderzocht of de waterkwaliteit van de Speyebeek en de Handzamevaart achteruit kan gaan door de uitbating van de stortplaats met PFOS-houdende gronden", klinkt het.

"In een nieuwe vergunning mag de Vlaamse minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het lozen van PFOS niet meer toestaan aan Silvamo omdat de milieukwaliteitsnorm voor PFOS in oppervlaktewater al is overschreden", zeggen de milieuverenigingen die in beroep gingen tegen de vergunning. "Of men zal zeer goed moeten kunnen motiveren dat dat niet leidt tot een verdere achteruitgang van de waterkwaliteit. "Minister Demir heeft nu vier maanden de tijd om een nieuwe beslissing te nemen”, klinkt het.

Vergunning sanering Kleiputten Terhagen

De tweede omgevingsvergunning die werd vernietigd, is die voor de sanering van de Kleiputten in Terhagen, op het grondgebied van Rumst en Boom. Het juridisch getouwtrek rond de aanpak van de Kleiputten is al jaren aan de gang. De lokale actiegroep Red Onze Kleiputten is het niet eens met de manier waarop de overheid het gebied wil saneren en vreest dat er meer natuur verloren zal gaan dan noodzakelijk is. De vzw ging samen onder andere Aktiegroep Leefmilieu Rupelstreek vzw in beroep tegen de vergunning, en zij krijgen nu gelijk van de Raad voor Vergunningsbetwistingen. De vergunning is nu vernietigd, nadat ze eerder al geschorst was.

De provincie Antwerpen werpt op dat een sanering zich in ieder geval opdringt omdat twee historische storten van asbest en huisvuil er overlast veroorzaken voor milieu en mens. "Hoewel het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen de saneringsnoodzaak en de gekozen saneringstechniek erkent, motiveert ze de vernietiging met een onvolledig onderzoek naar vogel- en vleermuissoorten dat volgens de project-MER-richtlijn volledig en vóór de afgifte van de vergunning uitgevoerd moet zijn", erkent de provincie.

De beslissing betekent volgens de provincie niet het einde van het project. "We stellen vast dat de vernietiging is gebaseerd op een reden die ook al bij de schorsing van de vergunning werd meegegeven en waarop meteen actie is ondernomen", zegt gedeputeerde Luk Lemmens (N-VA). "In afwachting van de beslissing werd bijkomend ecologisch onderzoek uitgevoerd. De resultaten zijn inmiddels gekend en bevestigen eerder uitgevoerd onderzoek: er zijn geen vleermuiskolonies, noch bijzonder zeldzame fauna en flora aanwezig die invloed hebben op de wijze van saneren."

Wat zijn de mogelijke gevolgen?

Advocate omgevingsrecht Isabelle Larmuseau, die de omwonenden en de milieuverenigingen verdedigde in de zaak van de stortplaats in Kortemark, is van mening dat het arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen verregaande gevolgen kan hebben. “Na het stikstofarrest hebben we nu ook een waterarrest”, stelt ze.

Volgens Larmuseau zijn de milieunormen voor PFOS in oppervlaktewater in heel Vlaanderen nu al overschreden. Dit gaat evenwel niet over een beperkte oppervlakte beschermde natuur zoals bij stikstof, stelt ze, in Vlaanderen is er overal oppervlaktewater. “Elk project waarbij ook maar de minste hoeveelheid PFOS vrijkomt, kan hierdoor getroffen worden.” Dit betekent volgens haar dat niet alleen nog moeilijk vergunningen zullen kunnen afgeleverd worden, maar ook dat vergunningen die al in het verleden zijn afgeleverd, nu kunnen aangevochten worden.

Hetzelfde is te horen bij milieuactivist Thomas Goorden die onder meer actievoert tegen de Oosterweelverbinding. “Op welke vergunningen heeft dit allemaal impact?”, schrijft Goorden op X. “Het is bijna gemakkelijker om te stellen: Op welke niet?” Hij verwijst onder meer naar de Oosterweeltunnel, Indaver, Ineos, enz.

Professor milieurecht Kurt Deketelaere is dan weer bijzonder hard voor de Vlaamse regering en in het bijzonder voor de omgevingsminister. “De verlening van omgevingsvergunningen door de Vlaamse regering (zoals gedelegeerd naar de minister van omgeving) is verworden tot pure willekeur, waarbij niet het toepasselijke recht maar wel de eigen politieke agenda de norm is”, klinkt het scherp op X.

Het kabinet van Demir laat weten dat het de arresten van de Raad voor Vergunningsbetwistingen nog analyseert. Voor de stortplaats in Kortemark heeft het vier maanden tijd om een nieuwe beslissing te nemen.