Grote melkprijsstijging, maar zuivelverwerkers in het rood

“Ik ben blij dat de melkveehouders een goede melkprijs krijgen”, begint Renaat Debergh, afgevaardigd bestuurder van de Belgische Confederatie Zuivel (BCZ), om er gelijk aan toe te voegen: “Een sterk volatiele markt is niet goed voor de zuivelsector. Te hoge prijzen kunnen leiden tot vraaguitval op wereldniveau met het risico dat klanten alternatieven zoeken en ook bij een prijsdaling niet meer terugkomen.” Het is één van de kanttekeningen die de bestuurder plaatst bij de huidige markt die de melkveeboeren tevreden stemt. 

De sectorfederatie, die de belangen van de zuivelbedrijven behartigt, heeft de cijfers voor 2021 verwerkt en overschouwt met VILT het voorbije jaar. “De eerste maanden van 2021 lag de prijs nog onder het niveau van 2020, maar vanaf juli is een niet geziene prijsstijging ingezet waarbij er op vijf maanden 11 cent is bijgekomen”, zegt Debergh. Het volatiele jaar resulteerde in een jaargemiddeld van 37,3 euro per 100 liter in 2021. Dat is vijf euro of 16 procent meer dan het jaar ervoor en bijna 3 euro meer dan het vijfjaargemiddelde 2017-2021.

Het gaat hierbij steeds op de reëel uitbetaalde melkprijs, inclusief maandelijkse premies en bij werkelijke gehaltes aan vet (43,25 g/liter) en eiwit (34,46g/l). “De prijzen liggen op het hoogste niveau sinds 2013”, aldus Debergh die december 2021 als “recordmaand” bestempelt. Nooit werden er zo’n hoge prijzen uitbetaald: 46,9 euro. Dat is 13 euro meer dan het jaar ervoor.

Rentabiliteitsverbetering veel minder sterk

Ondanks de torenhogen melkprijzen, wil Debergh waken voor euforie. “De kosten van de landbouwers zijn ook flink gestegen.” Om eraan toe te voegen: “Maar de rentabiliteit is er zeker wel op vooruit gegaan.” De gedelegeerd bestuurder is ervan overtuigd dat de grote melkhausse nu achter ons ligt. “De zuivelnoteringen stabiliseren. Het was ook logisch dat dat een keer zou gebeuren.” 

Hij denkt dat de gestabiliseerde prijzen nog wel een tijdje op een goed niveau blijven. “Het aanbod is nog steeds lager dan de vraag. Mogelijk dat de goede prijzen gaandeweg resulteren in een stijging van de mondiale melkproductie, maar dan nog zullen de prijzen wel eens op een goed niveau kunnen blijven liggen in heel 2022.”

Veel zal daarbij afhangen van China. Er gaan in de wandelgangen geruchten dat de Aziatische grootimporteur de voorbije maanden voorraad heeft aangelegd en het nu rustiger aan doet, maar de toekomst moet uitwijzen of deze geruchten kloppen. Debergh: “Blijft de Chinese vraag op niveau dan zullen de prijzen ook goed blijven.”

Wat betreft een mogelijke stijging van de melkproductie in de loop van dit jaar, zal deze stijging eerder beperkt zijn. Vooral in Europa verwachten experts überhaupt geen productiestijging meer door beperkingen op het gebied van milieu, dierwelzijn en duurzaamheid. Het afgelopen jaar heeft zich mogelijk zelfs een daling van de Europese productie ingezet. Belangrijke zuivellanden rondom België zagen hun productie dalen: Frankrijk (-1,1%), Duitsland (–1,5%) en Nederland (-2%).

Minder Vlaamse bedrijven produceren meer melk

Ook in België liep de melkproductie lichtjes terug, zij het minder dan in onze buurlanden. In 2021 ontvingen de BCZ-leden 4.182 miljoen liter melk tegenover 4.204 miljoen liter in 2020, een daling van 0,5 procent. “Maar 2020 was een schrikkeljaar en had dus een extra dag. Dat betekent dat reële daling maar 0,2 procent is”, nuanceert Debergh de toch al geringe daling.  

Opvallend is dat de Belgische terugval vooral voor rekening komt van de Waalse melkveehouders, die instaan voor 30 procent van de Belgische melkproductie. Zij leverden vorig jaar 2 procent minder melk af. De Vlaamse boeren, die 70 procent van de Belgische melkplas leveren, kenden daarentegen een stijging van de melkproductie met 0,3 procent. 

Deze extra productie werd gerealiseerd door minder bedrijven, wat de trend van schaalvergroting van de voorbije jaren bevestigt. Kende Vlaanderen in 2020 nog 3.933 melkveebedrijven, in 2021 bedroeg dat aantal 3.758, een daling van 4,4 procent. De gemiddelde productie per melkveebedrijf steeg van 742.000 liter in 2020 naar 779.000 liter vorig jaar. In Wallonië produceert een bedrijf gemiddeld 500.000 liter.

Zuivelbedrijven draaien verlies

Debergh noemde al de gevaren van grote prijspieken in de vorm van blijvende vraaguitval, daarnaast hebben de hoge melkprijzen negatieve gevolgen op de rentabiliteit van zuivelverwerkers. Deze ligt volgens de BCZ-bestuurder onder het nulpunt. “Zuivelverwerkers van consumentenproducten draaien op dit moment verlies. Er wordt in de retail gewerkt met vaste contracten en verwerkers hebben de prijsstijgingen nog niet kunnen doorrekenen. Ze zitten momenteel in een wurggreep.”

De enige oplossing uit deze vicieuze cirkel is een betere prijs negotiëren bij de volgende overlegronde met de retail, aldus Debergh. “Retailers weigeren om zelfs in deze uitzonderlijke omstandigheden contracten tussentijds aan te passen aan de nieuwe economische realiteit. Hun grote marktmacht laat toe om de effecten van de prijsstijgingen af te wentelen op hun leveranciers.”

“Er is toekomst voor de Belgische melkveehouderij”

Ondanks de huidige moeilijkheden van de verwerkers ziet Debergh ook op lange termijn de toekomst van de Belgische zuivelsector positief in. “Het aanbod zal min of meer stabiel blijven, terwijl er de komende jaren nog een toename van de vraag naar melk op wereldniveau zal blijven bestaan. China en landen in Zuidoost-Azië, het Midden-Oosten en Afrika, dat sterk opkomt, kunnen zelf niet voorzien in hun eigen vraag naar melk en zuivel.”

De grootste dreiging voor de melkveehouderij ligt volgens de BCZ-topman in eigen huis. “Het stikstofvraagstuk moet zo langzamerhand toch opgelost gaan worden”, zegt hij. “Melkveehouders zijn bereid een bijdrage te leveren aan duurzaamheid en het klimaatvraagstuk, maar ze hebben dringend rechtszekerheid nodig. Om te kunnen investeren in milieuvriendelijke technieken heb je een stabiel beleid en financiële ondersteuning nodig.” Het stikstofarrest is de grote grijze wolk in de lucht van de melkveehouderij die verder helderblauw kleurt op het moment.