Grondwitloofteler dacht twee keer aan stoppen, maar heeft nu de wind in de rug
ReportageTom Van Bael legde zes jaar geleden zijn activiteiten als tuinarchitect neer en volgde zijn passie naar de grondwitloofteelt. Door slechte prijsvorming dacht de Vlaams-Brabander twee keer aan stoppen. “Nu we een vast levercontract hebben met een supermarktketen, is er meer stabiliteit”, vertelt de teler die in de voetsporen van zijn grootouders stapte. Hij is één van de weinige nieuwkomers in de arbeidsintensieve teelt van Brussels grondwitloof, die met uitsterven bedreigd is.
Alle witloof over één kam scheren zou een misvatting zijn. Voor sommigen zelfs een belediging. “Grondwitloof is veel rijker aan smaak dan het meer industriële en jaarrond hydrowitloof”, klinkt het onder de telers van grondwitloof. Maar ook binnen de grondwitloofteelt bestaat er een belangrijk onderscheid tussen het Brussels en het Brabantse witloof.
De eerste teelt heeft een Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) van de Europese Unie gekregen en moet volgens een welbepaald lastenboek geteeld worden. Zo moet Brussels grondwitloof in Vlaams-Brabant, in de rand van Brussel, geteeld worden en dienen telers gebruik te maken van eigen geteelde wortelen. Daarnaast moet Brussels grondwitloof met een grondlaag afgedekt worden, terwijl dat bij het Vlaams-Brabantse witloof ook met een doek mag.
“Wij telen zoals er 100 jaar geleden geteeld werd”, zegt Tom Van Bael uit Haacht. De Brussels grondwitloofteler zit op zijn knieën en legt witloofwortelen in de zwarte grond om ze vervolgens met een laag te bedekken. “Gisteren regende en stormde het en was het niet mogelijk om in te tafelen”, vertelt de 39-jarige teler. De ingetafelde wortelen zijn bedekt met een verplaatsbare ijzeren koepel en worden beschermd tegen de regen. Een kachel op steenkool houdt via een buizensysteem de 22 tafels vorstvrij. “De kachel dient ook om de grond per witlooflaag te verwarmen (forceren) en zo de productie te timen.”
Brussels grondwitloof met uitsterven bedreigd
De Vlaams-Brabander behoort tot het uitstervende ras van Brussels grondwitlooftelers. Waar er tien jaar geleden nog zo’n 25 telers actief waren, zijn er nu nog tien over. “Het is een zeer arbeidsintensieve teelt waarbij de telers op korte tijd hun jaarinkomen moeten verdienen”, vertelt Willy Vankelst van Brussels Grondwitloof. Het seizoensproduct ligt in de winkelrekken van oktober tot eind mei. “Wij voorzien dat de komende jaren nog meer telers stoppen en hun bedrijf ophoudt te bestaan”, aldus Vankelst. De vzw zet zich in voor de promotie en het voortbestaan van de traditionele teelt.
“Je moet het echt graag doen”, vertelt Van Bael. Hij was een uitzondering toen hij op 33-jarige leeftijd in de teelt stapte. Hij zegde er zelfs zijn job als tuinarchitect voor op. “Mijn familie heeft altijd grondwitloof geteeld en ik hielp in mijn jeugd steeds mee. Het zit in mijn, bloed”, verklaart hij zijn keuze. De opkomst van de jaarrond hydroteelt en het ineenstorten van de prijs dwongen zijn vader in de jaren negentig tot het vinden van een andere job.
Droom van vader komt uit
Toen Van Bael junior zes jaar geleden thuis zijn ambitie bekendmaakte, was zijn vader meteen enthousiast. “Mijn vader was instructeur zwaar vervoer tot zijn pensioen, maar het was zijn droom om weer actief te worden in de grondwitloofteelt. Zonder mijn vader had ik niet kunnen beginnen. In je eentje is het te veel werk”, vertelt Van Bael.
Terwijl hij de wortels intafelt, roept er iemand vanaf de straat. De teler stapt naar een bijgebouw van zijn woonhuis en geeft de man een doos van 2,5 kilo grondwitloof mee. Thuisverkoop is een belangrijk afzetkanaal en genereert zo’n 15 procent van zijn inkomsten. Om het tijdverlies van het wegen en verpakken te beperken, verkoopt de teler alleen in dozen van 2,5 kilo. “Mensen zijn er inmiddels aan gewend. Je kunt grondwitloof lang bewaren in de koelkast.”
Het dalende aantal telers van het Brussels grondwitloof heeft ook voordelen. Zo nam de Vlaams-Brabander dit jaar de korteketenklanten over van een teler die met pensioen ging. Volgens Vankelst is dit maar een schijnvoordeel. “De thuisverkoop is gelimiteerd en doordat er steeds minder telers van grondwitloof overblijven, komt de toelevering aan supermarkten onder druk te staan.”
Jaarinkomen op 2,5 maanden verdienen
Omdat grondwitlooftelers op korte tijd de kost moeten verdienen, volstaat ook een hoge prijs niet altijd. Momenteel klokt het gele goud af op 9,5 euro per kilo. “Maar na nieuwjaar storten de prijzen traditioneel in en komen we vaak niet meer uit de kosten”, vertelt Van Bael. In het voorjaar en de zomer is hij druk met het inzaaien van wortelen en schoffelen. “Deze rassen witloof kunnen slecht tegen gewasbeschermingsmiddelen”, klinkt het.
Dit betekent feitelijk dat hij in 2,5 maanden een jaarinkomen moet genereren. De vorige jaren bleek dat erg moeilijk, waardoor de teler twee keer dacht aan stoppen.
Vast levercontact bij Cru
Inmiddels heeft hij de wind in de zeilen. De thuisverkoop draait steeds beter en, nog belangrijker, hij sleepte een vast levercontract in de wacht bij de vier Belgische Cru-winkels van Colruyt. “Ik ben geïntroduceerd door de teler die er grondwitloof aanvoerde en het wat rustiger aan wilde doen”, vertelt Van Bael. Het levercontract bezorgt hem extra inkomensstabiliteit.
Zijn herwonnen vertrouwen in de toekomst blijkt ook uit de nieuwe loods die dit jaar verrees naast de witloofhof. Hier slaat hij zijn landbouwmachines op, kuist hij zijn witloof en wil hij in de toekomst zijn korteketenklanten ontvangen. Terwijl de teler ons rondleidt op zijn bedrijf, vertrekt zijn vader Erik (65) met de tractor naar het wortelperceel. Vader en zoon hebben in totaal drie hectare wortelen.
Totdat de vorst inslaat, proberen ze de grondstof zo lang mogelijk in de aarde te bewaren. “We hebben maar een kleine frigo. Ook dat is een actiepunt voor de toekomst”, besluit de jonge teler, die met zijn bedrijfsopstanding de hoop voor het Brussels grondwitloof symboliseert.
