Groenteteelt onder glas best renderende sector in Vlaanderen

In 2022 worden er in Vlaanderen op 697 bedrijven, 3 procent van alle landbouwbedrijven, groenten onder glas geteeld. Het aantal glasgroentebedrijven vertoonde sinds 2012 een licht dalende trend, maar is de laatste drie jaar opnieuw gestegen. Het areaal daarentegen zit sterk in de lift en steeg in de periode 2012-2022 van 875 tot 1.234 hectare (+41%.) Daarmee maakt het areaal glasgroenten 0,2 procent uit van de totale oppervlakte cultuurgrond. Twee derde van de Vlaamse landbouwexploitaties met groenten onder glas zijn een gespecialiseerd groentebedrijf.

Een dalend aantal bedrijven en een groeiend areaal laat zich verklaren door schaalvergroting. De gemiddelde bedrijfsoppervlakte stijgt tot 1,8 hectare glasgroenten per bedrijf in 2022, een toename met 45 procent in tien jaar tijd. De glastuinbouwsector is sterk regionaal geconcentreerd in de omgeving van Sint-Katelijne-Waver (BelOrta) en Hoogstraten-Rijkevorsel-Merksplas-Ravels (veiling Hoogstraten). Ook de regio rond Roeselare (REO veiling) komt naar voren. Kleinere glastuinbouwgebieden zijn er rond Deinze, Beveren-Sint-Gillis-Waas en ten zuiden van Brugge.

De eindproductiewaarde van de Vlaamse groenteteelt onder glas is tussen 2012 en 2021 geleidelijk toegenomen van 316 naar 475 miljoen euro. Dat is 7,5 procent van de productiewaarde van de totale land- en tuinbouw. Met een aandeel van 65 procent zijn tomaten in 2021 veruit het belangrijkste product. Allerlei vormen vallen hieronder: trostomaten, losse tomaten en speciality tomaten. Sla en paprika hebben elk een gelijkaardig aandeel van respectievelijk acht en zeven procent. Onder de overige groenten vallen bijvoorbeeld een beperkte hoeveelheid bloemkolen, courgettes, selder en asperges. Ook champignons zijn een beschutte teelt en worden daardoor in de statistiek van de serregroente meegenomen.

Stabiel hoog arbeidsinkomen

Uit het Landbouwrapport (LARA) van dit jaar blijkt dat de groentetelers onder glas bijzonder goed boeren. Waar het gemiddelde inkomen in de land- en tuinbouw met 44.705 euro, 8 procent lager ligt dan de gemiddelde loontrekkende in Vlaanderen, scoren de groentelers onder glas erg hoog met 139.484 euro per familiaal gezinslid in 2021. Dat cijfer is geen uitzondering. In 2018 lag het bedrag zelfs op 148.227 euro en het gemiddelde van 2017-2021 bedraagt 135.800 euro.

De cijfers van LARA worden bevestigd door een recent onderzoek van Trends dat de beschikbare balansen van Vlaamse land-en tuinbouwbedrijven van 2022 analyseerde. In de top 50 van meest rendabele bedrijven staan vooral ondernemingen die groenten onder glas telen. Maar liefst 11 van de 15 best renderende land-en tuinbouwbedrijven zijn serregroentelers. Op basis van de hoge bankleningen op de balansen constateert Trends dat banken nog wel degelijk bereid zijn om te lenen aan landbouwbedrijven met een overtuigend ondernemingsplan. De cijfers in LARA zijn gebaseerd op gegevens van een 600-tal land- en tuinbouwbedrijven die deel uitmaken van het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN).

Net zoals Trends benadrukt LARA het familiale karakter van de Vlaamse groentelers onder glas. “In vergelijking met Nederland, dat ook een sterke glastuinbouwsector heeft, kent Vlaanderen meer familiebedrijven met een kleinere oppervlakte, wat voordelig kan zijn voor risicospreiding”, klinkt het. LARA wijst verder op het gematigd klimaat in Vlaanderen wat perfect is voor glastuinbouw. “De gecontroleerde omgeving van een serre maakt een hoog rendement mogelijk, dat voor sommige producten wel vijf keer hoger kan liggen dan reguliere teelten in andere landen.”

Energie-intensief

Door het feit dat (sommige) glastuinbouwers jaarrond produceren en in de winter bijverwarmen, gebruiken ze veel energie. Het netto-energiegebruik door de gespecialiseerde groentebedrijven onder glas bedraagt in 2021 16.469 terajoules (TJ). Dat is 51 procent van het totale netto energiegebruik door de land- en tuinbouwbedrijven. De energie wordt vooral gebruikt voor de verwarming van de serres. Daarnaast neemt de oppervlakte belichte teelt ook toe.

Serretelers zijn dan wel de grootste energiegebruikers binnen de landbouw, ook zijn ze samen een netto-elektriciteitsproducent en leveren ze meer elektriciteit aan het net dan dat ze er afnemen. In 2021 zetten de glastuinbouwbedrijven 7.801 TJ geproduceerde elektriciteit op het net. Dat is te verklaren door het gebruik van warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK’s) waarmee telers gas omzetten in warmte, elektriciteit en CO2. Het aantal WKK’s is sterk gestegen in Vlaanderen dankzij VLIF-investeringssteun en de WKK- en groenestroomcertificatenregeling in het verleden.

Aardgas is de dominante energiedrager voor WKK-installaties in de glastuinbouw. Het aantal TJ uit aardgas is met 76 procent gestegen in 2021 in vergelijking met 2012. Lichte stookolie is goed voor twee procent. Biomassa en steenkool nemen telkens 1 procent voor hun rekening. Het zijn vooral de kleine serretelers die andere fossiele brandstoffen inzetten dan gas.

Hemelwater

Ook het watergebruik in de glastuinbouw ligt hoog. In 2019 kende de glastuinbouw het hoogste verbruik sinds 2011 met bijna 13,4 miljoen kuub. De bedrijven die gespecialiseerd zijn in groenten onder glas verbruikten toen 16,9 procent (11,1 miljoen kuub) van het totale gebruikte water door de Vlaamse land- en tuinbouw. Het verbruik in 2019 lag 12 procent hoger dan het gemiddelde verbruik voor de periode 2011-2018.

De glastuinbouw gebruikt voornamelijk hemelwater door het regenwater op te vangen dat op de serres valt. Het aandeel hemelwater schommelt voor de periode 2011-2019 rond 72 procent, maar was in 2019 slechts 68 procent.