Graanprijs schiet omhoog na afblazen graandeal

Combinebestuurders van het landbouwbedrijf van Tom Van Goey in het Oekraïense Cherkasy, 200 kilometer ten zuiden van Kiev, maken dezer dagen overuren met het binnenhalen van de oogst. Hij en Wim De Schutter, beiden uit Stabroek, streken er 15 jaar geleden neer en bewerken inmiddels 3.300 hectare. Ze hebben deze periode 840 hectare winterkoolzaad, 820 hectare wintertarwe en 290 hectare zomergerst op de oogstplanning staan. De teelten staan er volgens Van Goey goed bij. “Een gemiddelde tarwe opbrengst van rond de 6,5 ton per hectare is zeker niet slecht.”

Het klassieke werk op de boerderij staat in schril contrast met de perikelen aan het Oekraïens-Russische front. Nadat de Russen eerder deze week eenzijdig besloten de graandeal niet te verlengen, verkeert de landbouwsector in een grote staat van onzekerheid. Tot nu toe verliet zo’n 35 miljoen ton landbouwproducten, vooral graan en koolzaad, onder de Rusland-Oekraïne deal het land. Rusland vindt dat de uitvoer van zijn eigen landbouwproducten te veel lijdt onder internationale sancties en wil daarom niet verder met de deal.

Prijsstijging

De wereldprijzen voor graan zijn de voorbije twee dagen omhooggeschoten na het dreigement van het Russische ministerie van Defensie over de scheepvaart naar Oekraïne. Oekraïne is immers een belangrijke exporteur van graan en koolzaad. Op de Parijse Matif steeg de tarwe- en koolzaadprijs op enkele dagen met ruim tien procent (grafieken hieronder zijn een momentopname op donderdag 10u, red.). Met het afketsen van de deal beschouwt Rusland alle schepen die via de Zwarte Zee op weg zijn naar Oekraïense havens als potentiële vervoerders van militair materieel, waardoor hun veiligheid in het gedrang zou komen. Dat verkleint de kans dat Oekraïne agrarische producten kan blijven exporteren. Het blijven exporteren zonder deal met Rusland is één van de mogelijkheden die momenteel overwogen wordt.

Op korte termijn dreigt een opslagprobleem voor de Oekraïense boeren. “Als het graan het land niet uitgeraakt, komen we op termijn in de problemen met de opslag van de nieuwe oogst”, aldus Van Goey die aangeeft dat het zo ver nog niet is. De voorbije dagen heeft hij nog 1.000 ton tarwe weten te verkopen. De impact van de graandeal merkte hij daarbij vooral in de prijszetting. “We verkopen aan 135 euro per ton, een lage prijs in vergelijking met de Matifprijs van 253 euro per ton op dit moment. Ook voor de oorlog was er uiteraard een verschil tussen de wereldprijs en prijs op de interne, Oekraïense markt, maar dat verschil bedroeg toen maar 40 euro en dekte de logistieke kosten. Momenteel is het verschil 120 euro.”

Opslagproblemen voorziet de boer niet op korte termijn. Zelf kan hij de oogst van de komende weken zeker bewaren en voorziet hij geen problemen tot de oogst van maïs en soja in het najaar. “Al zou het goed zijn als we nu ook kunnen verkopen omdat we daarmee cash flow genereren voor de zaaicampagne in het najaar.” In eerste instantie hoopt hij vooral het koolzaad van de hand te doen. “Dat is moeilijker dan tarwe om lang op te slaan”, verklaart hij.

Ook andere opslagfaciliteiten in het land hebben volgens hem nog wel wat capaciteit. “Graanelevatoren in het land en rond de haven van Odessa zijn momenteel nog niet maximaal gevuld waardoor er nog capaciteit is.” Wel heeft deze infrastructuur eerder deze week behoorlijke klappen gekregen, beaamt ook Van Goey. Hij laat foto’s zien van de graanterminal van de grote Oekraïense graan- en vooral koolzaadhandelaar Kernel in Odessa. De terminal was het slachtoffer van een Russische aanval. Nadat eerder Oekraïne beschadigingen had toegediend aan de brug die het vaste land van Rusland verbindt met het geannexeerde schiereiland de Krim, heeft Rusland dinsdag in een ogenschijnlijke vergeldingsactie kritische haveninfrastructuur onder vuur genomen.

Graanterminals in de haven beschoten

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft deze Russische aanvallen op de havenfaciliteiten in Odessa gelinkt aan het einde van de graanovereenkomst. "Russische terroristen hebben het doelbewust gemunt op gebouwen die gebruikt werden voor de export onder de graandeal", klinkt het op Telegram. "Elke Russische raket is een klap, niet alleen voor Oekraïne, maar voor iedereen in de wereld die een normaal en veilig leven nastreeft", zo meent Zelenski. "Het leger heeft de opdracht gekregen om de haveninfrastructuur beter te beschermen", zei hij.

Volgens Van Goey, die zich baseert op foto’s en informatie uit een whatsappgroep van buitenlandse boeren in Oekraïne, is er behalve de terminal van Kernel nog andere agrarisch-logistieke infrastructuur in de haven van Odessa vernietigd. De Oekraïense autoriteiten gaven woensdag mee dat 60.000 ton graan, bestemd voor de export opgeslagen in de Oekraïense haven van Chornomorsk bij Odessa, is vernietigd tijdens de nachtelijke Russische bombardementen. "Het zal minstens een jaar duren om de beschadigde infrastructuur volledig te herstellen", aldus de Oekraïense minister van Landbouw Mykola Solsky.

Bij het stilvallen van de export over zee, zullen graanhandelaren in Oekraïne zonder twijfel weer op zoek gaan naar alternatieven. Dan komt ook de westelijk landroute naar Europa weer op tafel. In anticipatie hierop hebben vijf buurlanden van Oekraïne woensdag de EU opgeroepen de beperkingen op de Oekraïense graanimport te verlengen. De beperkingen, die bedoeld zijn om boeren uit deze EU-landen te beschermen, lopen normaal gezien af op 15 september. De protectionistische maatregelen werd ingevoerd ondanks protesten van Oekraïne een aantal andere EU-lidstaten.

Prijsimpact minder groot verwacht dan in voorjaar 2022

Alhoewel de prijsstijging van het graan behoorlijk is, maakt Fegra, de federatie van de Belgische Graanhandelaars, zich voorlopig niet echt zorgen. Wat in mei eerst gedacht was, is finaal realiteit geworden. De corridor is gesloten na de bekendmaking van Rusland dat het zijn deelname (tijdelijk?) opschort tot zijn eisen ingewilligd zijn. Desondanks, zou kunnen gesteld worden dat de sector dit enigszins had zien aankomen”, liet de graanfederatie dinsdag in een schriftelijke reactie aan VILT weten. Volgens de belangenorganisatie zal de impact op de graanprijzen beperkt zijn. Mogelijk beperkter dan in het voorjaar van 2022 toen de graanprijzen richting de 400 euro per ton gingen.

“Indien binnen de twee à drie weken een oplossing zou kunnen gevonden worden, zal er vermoedelijk niet echt sprake zijn van een prijsverhogend effect of een problematische situatie voor de wereldbevoorrading”, stelt Fegra. “Zo is voor wat betreft tarwe onder meer in Rusland voldoende voorraad beschikbaar om de eerste vraag te kunnen invullen.”

Oproep voor het leger

Alhoewel de logistieke situatie hem wel degelijk zorgen baart, is de graandeal ook voor Tom Van Goey momenteel niet het belangrijkste probleem. “We zullen het moeten nemen zoals het komt. We moeten er nu eerst voor zorgen dat we alle oogst binnenkrijgen en goed opslaan. Daarna gaan we verder met de verkoop.” Behalve de graandeal en de oogst speelt ook een derde probleem op zijn bedrijf. Het Oekraïense leger lijkt zijn wervingsactiviteiten opgevoerd te hebben en trekt aan zijn mannen.

“Eén van mijn beste mannen, Anatoli (53), kreeg een oproep om zich te melden”, vertelt Van Goey. Sinds het begin van de oorlog gingen vijf van zijn werknemers vrijwillig naar het leger, maar staat de wet hem ook toe om bepaalde werknemers te behouden. “De helft van de mannen mag je reserveren voor het uitvoeren essentiële werkzaamheden op het bedrijf. Denk aan chauffeurs en bestuurders van tractoren, vrachtwagens en combines. Anatoli kon net zoals nog 20 mannen helaas niet op deze lijst, Anatoli droogt en reinigt bij ons het graan”, vertelt hij.

Van Goey onderzoekt momenteel juridische mogelijkheden om het vertrek van Anatoli te vermijden. Niet alleen wil de 53-jarige Oekraïense werknemer zelf het leger niet in, ook heeft het sturen van steeds meer manschappen volgens Van Goey geen zin. “Met meer manschappen gaat Oekraïne de oorlog niet winnen. Het wordt tijd dat Europa en de Verenigde Staten technologie leveren, vliegtuigen op kop”, vertelt de Vlaming die zelf actief is met de organisatie van humanitaire hulp. Zo verlieten sinds het uitbraken van de oorlog al 61 vrachtwagens met hulpgoederen uit Stabroek, Essen en Kalmthout.