Getuigenissen uit getroffen stikstofgebied in de Kempen: “Ik moet het nog allemaal zien”

Tom Van Bijsterveldt behoorde in 2014 tot de circa 130 Vlaamse veehouders die een rode kaart in de bus kregen van de overheid. Door hun ligging zouden zij te belastend zijn voor de omliggende natuur. Voor de pluimveehouder kwam dit toen als een verrassing. Destijds vertelde hij: "Dit had ik totaal niet verwacht omdat mijn stal nog maar drie jaar oud is. Drie jaar geleden was er voor de Vlaamse overheid geen vuiltje aan de lucht en gaf ze mij een bouw- en een milieuvergunning voor de bouw van een splinternieuwe kippenstal voor 39.000 kippen. Liefst 2,2 miljoen euro heb ik erin geïnvesteerd." Bij zijn woonadres in Weelde heeft hij twee stallen waar in totaal 75.000 vleeskuikenouderdieren gehouden worden.

Bij het ontwaken op 24 februari van dit jaar werd Van Bijsterveld andermaal door de overheid verrast. In het stikstofakkoord dat de nacht ervoor was overeengekomen door de regeringspartijen wordt gesteld dat rode bedrijven per 2025 de deuren verplicht moeten sluiten. Dit terwijl er aanvankelijk tegen de rode bedrijven gezegd werd dat zij hun vergunning uit mochten dienen. “Dat zou betekenen dat wij zes jaar eerder dicht moeten, want onze vergunning hier loopt tot 2031”, geeft Van Bijsterveldt aan.  

Uitbreiding en verhuis voor bedrijfsvoortzetting door zonen

De pluimveehouder weet niet waar hij aan toe is, maar blijft niet bij de pakken zitten. Dat deed hij ook niet in 2014. Na de rode kaart breidde hij zijn activiteiten uit naar nadere locaties in Weelde en Poppel. Op de tweede locatie in Weelde, nabij het industrieterrein, worden 40.000 opfok vleeskuikenouderdieren gehouden. Op de locatie in Poppel, waar in 2018 de nieuwbouw van drie stallen plaatsvond, worden 200.000 vleeskuikens gehouden.

Met de verhuizing en de uitbreiding wilde hij voor zijn zonen Joost (30) en Rens (27) een toekomst als pluimveehouder veiligstellen. Of dat nu gaat lukken, is sterk de vraag. Het tweede bedrijf in Weelde van 2016 ligt namelijk in het Turnhoutse Vennegebied dat een afzonderlijke plaats inneemt in het stikstofakkoord. “In het habitatrichtlijngebied BE2100024 (‘Vennen heiden en moerassen rond Turnhout’) leidt het generieke PAS-emissiereductiescenario G8 tot onvoldoende emissiereductie”, staat in de nota.

Het gaat in het bijzonder om een drietal habitats binnen het Natura 2000-gebied: habitat van het type 3110 (voedselarme zwak gebufferde vennen) en 3130 (voedselarme tot matig voedselarme wateren). Voor deze habitatstypes geldt in een straal van twee kilometer een stikstofemissieplafond van respectievelijk 6 en 8 kilo per hectare. “Dit stikstofemissieplafond zou verder boeren moeilijk maken”, beaamt Van Bijsterveldt.

“Er staat nergens dat bedrijven moeten verdwijnen”

“Maar er staat nergens dat bedrijven hier moeten verdwijnen”, zegt hij hoopvol. “En is het juridisch wel steekhoudend om er een gebied uit te lichten, terwijl andere gebieden gespaard worden? Ik heb in de buurt al voorgesteld om per bedrijf 1.000 euro beschikbaar te maken voor het inschakelen van een advocaat. Er vallen zo’n 150 tot 200 landbouwbedrijven in dit gebied. Met 200.000 kun je een goede advocaat inschakelen.”

In het Turnhoutse Vennegebied is Piet Vanthemsche, oud-voorzitter van Boerenbond, als speciale intendant aangesteld door de Vlaamse regering. Hij moet een ontwikkelingsplan opstellen dat natuur en landbouw met elkaar moet verzoenen en zal in de regio inventariseren wie bereid is vrijwillig te stoppen. Van Bijsterveldt wacht het gesprek met Vanthemsche vol vertrouwen af. “Als de overheid ons hier weg wil hebben, dan gaan wij ons hier niet tegen verzetten, maar dan moet er wel een eerlijke vergoeding tegenover staan waarmee mijn zonen misschien elders hun activiteiten kunnen voortzetten.”

Voorbereiden: nadenken over emigratie

Of dat elders in Vlaanderen is, valt te betwijfelen. “Ik heb mijn zonen al voorgesteld om te emigreren. Dat wil niet zeggen dat we morgen gaan verhuizen, maar als de situatie zich voordoet, zijn we wel voorbereid. Dat hoort ook bij ondernemen: vooruitkijken. Het heeft geen zin bij de pakken te blijven zitten.” De pluimveehouder merkt op dat het boerenondernemersklimaat in Vlaanderen beneden alle peil is. “Er wordt eigenlijk geen beleid gemaakt. De ene week wordt dit gezegd en de andere week het andere. Heeft de Vlaamse overheid wel over voedselzekerheid nagedacht? De oorlog in Oekraïne toont aan welke risico’s eraan verbonden zijn om van de import af te hangen. Ik betwijfel of hier rekening mee gehouden is. Ook dat kan nog een invloed hebben.”

Onzekerheid en onsamenhangend beleid hebben volgens hem een nefast effect op de Vlaamse landbouw, vooral op de ondernemerslust van jonge boeren. “Jonge landbouwers moeten vooruit kunnen kijken en kunnen investeren in hun bedrijf. Dat wordt op dit moment heel moeilijk gemaakt. Na het stikstofarrest was het onzeker afwachten tot een nieuw PAS-kader. Met het stikstofakkoord komt er weer een periode van onzekerheid bij.”