EU-lidstaten en Parlement bereiken akkoord over Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

De onderhandelaars van de lidstaten en het Europees Parlement bikkelden al jaren over de hervormingen in het landbouwbeleid, die na een overgangsperiode vanaf 2023 van kracht moeten worden. Centraal in het debat stond de vraag hoe de sector nauwer aansluiting kan vinden bij het ambitieuze Europese klimaatbeleid, zonder de inkomens van de landbouwers op losse schroeven te zetten. 

Dat is volgens eurocommissaris voor Landbouw Janusz Wojiechowski ook gelukt. "Het nieuwe beleid combineert sterkere ambities op vlak van klimaat, milieu en dierenwelzijn met een eerlijkere verdeling van betalingen, in het bijzonder aan kleine en middelgrote familiebedrijven en jonge boeren", stelt de Pool. “Ik reken nu op de lidstaten om strategische GLB-plannen te ontwikkelen met de juiste instrumenten om onze landbouwers te steunen in hun transitie naar een duurzaam voedselsysteem.”

Keuze voor gulden middenweg

Eén van de hete hangijzers waren de zogenaamde ecoregelingen die financiële prikkels moeten bieden voor landbouwers die extra inspanningen doen op vlak van klimaat en milieu. Denk bijvoorbeeld aan biologische landbouw of geïntegreerde gewasbescherming. De Europese landbouwministers vonden 20 procent van het EU-landbouwbudget voor deze zogenaamde ecoregelingen genoeg, het Europees Parlement wilde dat ophogen tot 30 procent.

In het akkoord is er gekozen voor de gulden middenweg. De lidstaten moeten 25 procent van de rechtstreekse inkomenssteun voor landbouwers reserveren, wat volgens de Commissie neerkomt op 48 miljard euro. Het akkoord stipuleert voorts dat 35 procent van het budget voor plattelandsontwikkeling gereserveerd moet worden voor klimaat- en milieuvriendelijk beleid. 

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is nog steeds één van de grootste uitgavenposten van de Europese Unie. In hun akkoord over de meerjarenbegroting van 2021 tot 2027 reserveerden de regeringsleiders eind vorig jaar een pot van 387 miljard euro voor de sector, waarvan 270 miljard euro voor inkomenssteun voor de landbouwers en 95 miljard euro voor plattelandsontwikkeling. De Belgische landbouw ontvangt in die hele periode zo'n 4,1 miljard euro. 

Meer steun voor kleine en middelgrote bedrijven

Het Europese landbouwbeleid kwam in het verleden geregeld in opspraak omdat grote concerns en grondeigenaars met kolossale bedragen aan de haal gingen. Het nieuwe akkoord verplicht de lidstaten om minstens 10 procent van de inkomenssteun te herverdelen ten gunste van kleine en middelgrote bedrijven. Drie procent van de inkomenssteun moet voorbehouden worden voor landbouwers jonger dan veertig jaar. Voor het eerst worden er ook sociale voorwaarden aan de uitkering van landbouwsubsidies gekoppeld. 

De lidstaten moeten de doelstellingen nu vertalen in nationale strategische plannen. Dat moet zorgen voor een flexiber beleid waarbij nationale of regionale regeringen rekening kunnen houden met hun specifieke context. België is het enige land dat twee nationale strategische plannen mag indienen: één voor Vlaanderen en één voor Wallonië. De deadline voor het indienen van de nationale plannen is 1 januari 2022.

Intussen moet het compromis wel nog formeel bekrachtigd worden door de landbouwministers van de 27 lidstaten, die maandag vergaderen in Luxemburg, en het Europees Parlement. Als dat gebeurt, dan kan het GLB op 1 januari 2023, twee jaar later dan gepland, effectief in werking treden. Tot dan geldt een overgangsregeling.

Gemengde reacties in Europees halfrond

In het Europese halfrond zijn de eerste reacties verdeeld. Tom Vandenkendelaere (CD&V) spreekt van "een echte gamechanger" die "meer dan ooit de weg inslaat naar verduurzaming op Europees niveau". Dat Vlaanderen meer plannen op maat kan maken, "moet de Europese doelstellingen voor de boer op het veld zelf mee haalbaar maken", zegt hij. Vandenkendelaere hoopt dat er nog iets meer dan drie procent mogelijk is voor jonge boeren. "We zitten met een enorme generatiekloof bij onze landbouwers waarbij dringend nood is aan verjonging. In Vlaanderen is maar 1 op de 10 boeren jonger dan 40 jaar."

Volgens Hilde Vautmans (Open Vld) dient zich met het nieuwe landbouwbeleid "een belangrijke economische opportuniteit" aan. "Als liberalen zijn we ervan overtuigd dat deze switch naar een prestatie- en doelgericht landbouwbeleid onze Belgische boeren ten goede zal komen", meent ze. "Stimuleren in plaats van straffen, onze boeren goed begeleiden en incentives geven om mee te stappen in dit verhaal: dat is waar wij voor gaan en waarvan we geloven dat het de meeste resultaten zal opleveren."

Onvrede is er dan weer bij de groenen. Volgens hen doorstaat het akkoord de test van de Green Deal geenszins. "Wat hier door de landbouwministers, conservatieven, liberalen en sociaaldemocraten als een succes wordt afgeschilderd, is pure greenwashing. Het is een akkoord vol uitzonderingen dat het huidige falende subsidiebeleid opnieuw tot 2027 bestendigt", klaagt Sara Matthieu (Groen) aan. Volgens haar blijft het beleid toegesneden op de industrie en grote bedrijven en zullen er dus "miljarden euro's naar monoculturen, industriële landbouw en milieubelastende praktijken blijven vloeien". "De unieke kans om een groene omwenteling in de Europese landbouw te stimuleren is verkeken", betreurt ze.