"Er is geen uitweg uit de crisis voor de varkenssector"

Er is geen uitweg uit de crisis voor de varkenssector. In de rest van de wereld kan dezelfde kwaliteit geleverd worden tegen lagere prijzen dan bij ons mogelijk is. En in een geliberaliseerde markteconomie heerst de wet van de comparatieve kosten. Dat schrijft De Tijd-journalist Guy Van den Broek in een opiniestuk naar aanleiding van de actie die VEVA vorige week voerde bij Delhaize.

Al vier jaar lang wordt de Vlaamse varkenshouderij getroffen door een crisis waarbij de verkoopprijs van varkensvlees de productiekosten niet dekt. Volgens Van den Broek is de traditionele varkenscyclus, waarbij op geregelde tijdstippen een tekort ontstaat waardoor de prijzen konden opflakkeren, voltooid verleden tijd. Het incident over de inkoopstrategie van Delhaize is naar zijn mening tekenend voor de zware problemen waarmee de sector kampt.

“Een fundamentele trend die de sector langzaam verstikt, is die van de kostprijzen. Nederland en België wedijveren met elkaar om de hoogste kostprijs om varkens op te kweken. Dat heeft verschillende oorzaken. De sector verwijst in de eerste plaats graag naar de kosten verbonden aan de wettelijke hygiënische voorwaarden om in ons land dieren te kweken. Het gaat om ammoniakarme stallen, om extra controles en om diervriendelijke maatregelen”, schrijft Van den Broek.

Hij is ook van mening dat de evolutie van de jongste 20 jaar naar grondloze varkenshouderij de sector nu zuur opbreekt. “De wettelijke plicht tot mestverwerking kost handenvol geld. Vroeger waren er meer gemengde bedrijven, wat voor een spontane mestopvang zorgde en bemestingskosten uitspaarde.” Het feit dat heel wat varkensbedrijven niet langer grondgebonden zijn, heeft ook zijn impact via de voederprijs. “Vrijwel geen enkele boer teelt nog voeder voor varkens op de eigen bodem. Alle ingrediënten worden ingevoerd en inmiddels is de graanprijs fors gestegen.”

De ‘unieke stielkennis’ waar de varkenssector mee schermt om de concurrentiekracht van de eigen varkenshouders te onderstrepen, is volgens Van den Broek ook niet meer relevant. “In een gedigitaliseerde wereld is kennis steeds meer universeel. Bovendien zijn veel Nederlandse en Vlaamse varkenshouders met hun stielkennis uitgezwermd naar de rest van de wereld, vooral naar Spanje en Oost-Europa.”

“Wie op kostprijsvlak het verschil niet kan maken, moet zich in een markteconomie onderscheiden met een betere prijs. En net dat loopt de jongste vier jaar compleet fout”, legt de journalist de vinger op de wonde. Volgens hem is de prijs voor varkensvlees nergens zo laag als in Nederland en in België. We zijn dan ook de landen die het sterkst afhankelijk zijn van uitvoer, want nergens loopt de productie op tot drie keer de zelfvoorzieningsgraad.” Van den Broek stelt dat de kans tot uitvoer de prijsvorming domineert. “Die dominantie gaat uit van Duitsland, de Europese spil voor de handel in varkensvlees, zeker naar het Oostblok.”

Een belangrijk probleem volgens hem is dat de productieketens in Nederland en België er niet in geslaagd zijn zelfstandige uitvoerkanalen te organiseren naar landen die traditioneel veel invoeren, zoals China en Rusland. “Eerst moet betaald worden aan Duitse handelaars. Die handel gaat traditioneel via de slachthuizen die door hun afhankelijkheid van uitvoer verplicht zijn hun prijzen af te stemmen op lagere kostprijzen in de rest van de wereld.”

Van den Broek meent dat de varkenssector in de Benelux op sterven na dood is. “Er is geen uitweg. Integratie kan een oplossing bieden als die verder gaat dan enkel van de veevoederfabrikant naar de vleesverwerker toe, maar voor die vleesverwerker en zeker voor de distributiesector ontbreekt elke economische drijfveer om dat te doen”, schrijft hij in De Tijd. “In een geliberaliseerde markteconomie heerst de wet van de comparatieve kosten. ‘All pigs are equal, buts some are cheaper than others’, besluit hij met een vrije interpretatie van een beroemde quote van George Orwell.