Digestaat heeft genoeg in huis om afzetmarkt te creëren

Digestaat is het eindproduct dat overblijft na vergisting van organisch-biologische afvalstoffen en reststromen zoals mest, energiemaïs en verschillende residu’s uit de agrovoedingsindustrie. Vanwege de bemestingswaarde van digestaat ligt afzet op landbouwgrond voor de hand, maar vraag en aanbod zijn nog geen perfecte match. Vanuit die optiek werd in 2015 het traject ‘Digestaat op maat’ (DIMA) opgestart door kringloopspecialist Vlaco en landbouwonderzoeksinstituut ILVO. Door digestaat en daarvan afgeleide eindproducten maximaal op maat te maken van specifieke afnemers, beoogde het DIMA-traject een betere valorisatie van digestaat. Vlaco toont aan dat digestaat op maat veel te bieden heeft.

Bij aanvang van het DIMA-traject liet Vlaco een nodenanalyse uitvoeren om een gedetailleerd zicht te krijgen op de kennis- en productnoden bij de afnemers van digestaat. Heel concreet wilde DIMA ook de criteria oplijsten waaraan digestaatproducten moeten voldoen voor betere valorisatie op bestaande en nieuwe markten. Voor de landbouwsector was de conclusie dat één digestaatproduct de verschillende submarkten binnen de landbouw niet kan bedienen. Als bodemverbeteraar primeert bijvoorbeeld het organische stofgehalte, terwijl digestaat die als meststof op de markt komt vooral beoordeeld wordt op zijn densiteit, verhouding stikstof-fosfor en aandeel werkzame stikstof.

Landbouwers en andere afnemers vragen een zo gestandaardiseerd mogelijk, homogeen, kwaliteitsvol product en dat aan een prijs lager dan die van andere meststoffen. Opvallend was een even grote interesse in gedroogd digestaat als in vloeibare digestaatfracties. Wat de vloeibare fracties betreft, is een stikstofmeststof gebaseerd op digestaat met het statuut van kunstmest een piste voor de toekomst. “Zeker indien het digestaat van plantaardige oorsprong betreft en de fosfor-inhoud eerder gelimiteerd is, zijn op Vlaamse afzetmarkten mogelijkheden in de traditionele en biologische land- en tuinbouw”, communiceert Vlaco. Ook de boomkwekerijen, fruit- en sierteeltbedrijven zijn te ontwikkelen afzetkanalen voor digestaatproducten.

Afnemers hechten veel belang aan kennis van de samenstelling, aan een stabiele samenstelling van de digestaat én aan de afwezigheid van verontreinigingen. Vlaco voerde daarom een uitgebreide karakterisatie van digestaatproducten uit. Het lijkt erop dat afnemers weinig redenen hebben om zich zorgen te maken. Onkruidzaden en steentjes werden zelden gedetecteerd. Ook andere onzuiverheden kwamen haast nooit voor en voldeden aan de normen van de federale overheid. De (an)organische contaminanten in digestaten zijn steeds conform de Vlaamse referentienormen. Hierbij beantwoorden de aangetroffen zware metalen, in negen op de tien stalen, zelfs aan strengere ECN-QAS normen. Alleen wanneer er relatief veel dikke fractie van varkensmest in de vergister gaat, worden hogere waarden zink en koper gemeten.

Bij alle digestaten die een hittebehandeling kregen, werden geen ziekteverwekkers genre E. coli en salmonella gedetecteerd. Zoals gevraagd in de DIMA-nodenanalyse gebeurde een analyse op residuen van onkruidbestrijdingsmiddelen. Dat leverde op 276 resultaten slechts drie stalen met een beperkt meetbare contaminatie op, telkens lager dan de laagste limiet die gehanteerd wordt voor voeding. Dierlijke mest is een belangrijke inputstroom, maar veel restanten van antibiotica en andere diergeneesmiddelen levert dat niet op. In onbehandelde mest zijn de concentraties aanzienlijk groter. Qua droge stof is een gehalte van meer dan 90 procent haalbaar voor gedroogd digestaat.

Omtrent de kwaliteit van digestaat vervolgt Vlaco: “De schommelingen in samenstelling zijn beperkt, en bovendien gelijkaardig aan andere organische meststoffen en bodemverbeteraars.” Daarbij is gekeken naar de nutriënteninhoud en het organische stofgehalte. Naast de intrinsieke eigenschappen van het product hangt de vraag naar digestaat ook af van het ruimere economische en juridische luik. De aanwezigheid van zowel producenten, afnemers als overheid in de gebruikerscommissie van DIMA heeft de onderlinge uitwisseling van kennis omtrent de juridische randvoorwaarden bevorderd.

De afzet van digestaat zou niet mogen spaaklopen op het prijskaartje want de intrinsieke waarde voor plant en bodem is aanzienlijk hoger dan de kostprijs. De lage of soms zelfs negatieve prijs geeft digestaat een streepje voor op duurdere grondstoffen voor de productie van bodemverbeteraars. Denk daarbij aan cacaodoppen, kippenmest, vinasse, enz. Het verhogen van de waarde van digestaten door de meerwaarde te expliciteren op de verpakking, al dan niet via een label, is dan ook één van de aanbevelingen uit de nodenanalyse.

Om biogasinstallaties in contact te brengen met geïnteresseerde afnemers, zowel professionelen als particulieren, werd op de vernieuwde website van Vlaco een zoekfunctie geactiveerd met alle verkooppunten van verschillende soorten digestaat. Een bezoeker kan op de digitale kaart onmiddellijk aflezen welke producenten bijvoorbeeld gedroogd digestaat kunnen leveren in zijn gemeente. Praktisch en snel kunnen de contactgegevens van de bedrijven in kwestie opgeroepen worden. Naast de kaart met verkooppunten plaatste Vlaco op zijn website ook een simulatietool die helpt bij de ontwikkeling van digestaatproducten op maat. Hiermee kunnen vergisters uitrekenen wat het effect is van een bepaalde nabehandelingstechniek op de productsamenstelling, de investeringskost, enz.

Gedurende het traject versterkte Vlaco de contacten en uitwisseling van kennis tussen de vergisters en de in DIMA betrokken afnemersgroepen. “Het is belangrijk om nu, na afloop van DIMA, sterk te blijven inzetten op deze uitwisseling”, resumeert Christophe Boogaerts van Vlaco. “Daar waar biogasinstallaties plantaardig digestaat of digestaat zonder mest kunnen aanbieden of kunnen differentiëren door het digestaat verder na te behandelen (scheiden, drogen, opmengen en/of pelletiseren) tot een gestandaardiseerd eindproduct, zijn er tenslotte ruimere afzetopties voor de landbouw. Het DIMA-traject is dan ook geslaagd in zijn opzet. De kiemen voor verder onderzoek zijn gelegd en Vlaco zal samen met andere partners blijven inzetten op de ontwikkeling en toekomst van digestaat op maat.”