Copa-Cogeca trekt aan alarmbel over graanteelt, Vlaamse LCG nuanceert

Volgens de Europese boerenkoepel Copa-Cogeca staat de Europese graanteelt onder druk en zou deze sinds 2000 zelfs stagneren. De organisatie wijst op slechte oogstcijfers die al jaren aanslepen. “De oogsten van 2022 en 2023 behoorden tot de slechtste in een decennium en 2024 ziet er nog slechter uit met een verwachte opbrengst die 9 procent onder het tienjarige gemiddelde ligt”, klinkt het.

Ter verklaring wijst ze op veranderende klimaatomstandigheden. Zo zouden extreme weeromstandigheden, hetzij hitte, hetzij regenval, tot extreme verliezen leiden. De organisatie wijst als voorbeeld naar Spanje waar vorig jaar 40 procent van de productie verloren ging door extreme regenval. Veranderende weersomstandigheden zouden ook een impact hebben op de ziekte- en onkruiddruk in de teelt, argumenteert Copa-Cogeca.

En hier speelt de Europese wetgeving volgens de landbouwkoepel een kwalijke rol. De belangenorganisatie wijst daarbij op de teruglopende toegankelijkheid van bestrijdingsmiddelen. “In 2001 waren er 900 actieve middelen beschikbaar in de Europese Unie, vandaag zijn dat er nog maar 470.” In vergelijking met het verdwijnen van actieve, chemische middelen, verloopt de introductie van alternatieve biologische middelen traag. “Gemiddeld verliezen Europese boeren elk jaar 16 conventionele actieve middelen en komen er maar zes alternatieven voor in de plaats.”

Tot zo ver de ontwikkeling in gewasbeschermingsmiddelen. Ook heeft Copa-Cogeca kritiek op het Europese beleid aangaande veredeling. De ontwikkeling van nieuwe, resistentie rassen zou het probleem van de ziektedruk kunnen opvangen. Maar juridische vooruitgang op dat gebied staat stil, aldus de belangenvertegenwoordiging die bijvoorbeeld wijst op nieuwe tools onder de noemer 'New Breeding Techniques' (NBT) oftewel plantenveredelingstechnieken.

Ook in geval van gewasbeschermingsmiddelen moet de onderzoeker erkennen dat de druk in de sector toeneemt. “Als er minder actieve stoffen zijn, kan de boer niet voldoende afwisselen tussen actieve stoffen en moet dus vaker hetzelfde middel gebruiken. Dit kan resistentie van ziektes en onkruiden in de hand werken. Dat zien we voor de ziektes bijvoorbeeld bij Septoria, oftewel bladvlekkenziekte. Doordat deze schimmel resistentie heeft opgebouwd, is ze steeds moeilijker te bestrijden. Dat wordt ook bevestigd door onderzoek in Frankrijk door Arvalis. In geval van onkruiden wordt er resistentie waargenomen bij grasachtige types, zoals duist en windhalm, onkruiden die een gelijkaardig groeiseizoen hebben als de wintergranen.”

Toch is het volgens Vervisch niet zo dat de Vlaamse graanteelt onder druk staat. “Er blijven zeker nog werkbare middelen aanwezig om schimmels te bestrijden. En ook tegen resistente onkruiden kan de teler met veranderende teelttechnieken resultaten boeken. Denk aan ruimere teeltrotaties, later zaaien of bijvoorbeeld mechanische onkruidbestrijding, als het seizoen het toelaat.” De onderzoeker benadrukt verder dat de graanteelt in veel regio’s in Vlaanderen geen “cash crop” is, maar eerder een rol speelt in de teeltrotatie. “Alhoewel er in de kuststrook goede opbrengsten gehaald kunnen worden, dient het in ons gewest vooral ook als een rustgewas.”

Gestegen kosten en overaanbod in Europa

In andere landen, zoals bijvoorbeeld Frankrijk en ook Duitsland, is graan een belangrijker commercieel gewas en staat de rentabiliteit ervan volgens Copa-Cogeca dus onder druk. Tegenover de afnemende productie staan hogere kosten, argumenteert het. “Sinds Covid-19 zijn de productiekosten sterk gestegen, vooral de kunstmestkosten. Dit verergerde nog eens met de oorlog in Oekraïne toen de prijzen door het dak gingen. Zo steeg de prijs voor Urea bijvoorbeeld van 200 euro voor de oorlog tot 1.000 op zijn top en 400 euro nu.” Kunstmest zou een aandeel hebben van 30 tot 50 procent van de productiekosten, afhankelijk van de regio.

Een ander element dat volgens Copa-Cogeca de rentabiliteit van de Europese graanteelt in gevaar brengt, zijn de vrijhandelsverdragen met Oekraïne. Sinds de oorlog is de import van goedkoop Oekraïens graan toegenomen van 9 miljoen ton graan per jaar naar 18 miljoen ton nu. “Dat is het equivalent van ongeveer 7 procent van de Europese productie”, zegt het. (De import van oliezaad nam met 25 procent toe, red.). De aanwezigheid van Oekraïens graan in Europa leidt volgens de belangenorganisatie tot een overaanbod met dalende prijzen als gevolg.

Ook Vervisch constateert dat het qua prijzen een slecht graanjaar is. Maar dit heeft volgens hem niet alleen te maken met het Oekraïense graan. “De graanprijzen worden mondiaal bepaald. Er zijn een aantal belangrijke producenten op het wereldtoneel. Dat zijn Oekraïne, Rusland, Noord-Amerika en Australië. In de laatste landen zijn de oogsten en de oogstverwachtingen juist goed, met het gevolg dat de prijzen op de graanmarkt dalen.”