Brazilië pakt wilgroei ngo's in Amazonewoud aan

In juni krijgen de leden van het Braziliaanse Congres een nieuwe Vreemdelingenwet op tafel. Als ze wordt goedgekeurd zullen buitenlanders, maar net zo goed ngo's en internationale organisaties, de uitdrukkelijke toestemming van de ministeries van Justitie en Defensie nodig hebben om het Amazonegebied, of beter de 60 procent die als Amazônia Legal (Wettelijke Amazone) gelden, nog binnen te mogen. Buitenlanders die zich illegaal in het Braziliaanse regenwoud ophouden en in de kraag gevat worden, staan behalve uitzetting ook boetes tot omgerekend 40.000 euro te wachten.

Vooral door het buitenland gefinancierde ngo's die over inheemse gemeenschappen, natuurreservaten en woudgrenzen gaan, zullen veel scherper in de gaten gehouden worden. "Veel ngo's doen niet wat in hun statuten te lezen staat", zei minister van Justitie Tarso Genro vorige week. "Vele houden er een verborgen agenda op na. Daarin gaat het over biopiraterij, pogingen om inheemse groepen te beïnvloeden, of nog, om stiekem de hand te leggen op hele regio's, waardoor de nationale soevereiniteit in het gedrang komt".

"Niemand wil de ngo's bespioneren en vele leveren goed werk", stelde even later staatssecretaris van Justitie Romeu Tuma. "Alleen willen we geen dekmantels meer". In heel Brazilië zijn meer dan een kwart miljoen ngo's actief, in het Amazonewoud alleen al gaat het om ruim honderdduizend. Naar schatting 29.000 organisaties krijgen bovendien subsidies van de federale overheid. Met haar maatregelen lijkt de centrumlinkse regering-Lula duidelijk te maken dat ze "door de bomen het bos niet langer ziet". Zelf gaven de beleidsmakers al toe de controle kwijt te zijn over wie zoal land koopt of beheert in het Amazonewoud.

Opvallend is dat de impuls tot verstrakking niet aan de ministeries van Leefmilieu of Inheemse Zaken ontsproten is, wel aan Defensie, Justitie, Binnenlandse Zaken en de inlichtingendiensten. Er is met name een geopolitieke reflex in het spel, volgens de Braziliaanse pers ingegeven door het waardevolle koolstofreservoir dat het Amazonewoud herbergt. Luidens een studie die onlangs in de Environmental Research Letters verscheen, is het Braziliaanse regenwoud goed voor 80 miljard ton koolstof (CO), een derde van de wereldwijde reserves en vitaal in de strijd tegen de CO2-vervuiling.

Gepeild naar een reactie op de nieuwe maatregelen zegt een woordvoerster van Greenpeace, gebeld in São Paulo, geen uitspraken te willen doen. Ook andere ngo's verkiezen te kat uit de boom te kijken en te zien of de soep zo heet gegeten wordt als ze is opgediend. De koepel van Braziliaanse ngo's (Abong), waar ook Greenpeace deel van uitmaakt, reageert intussen wel: "Er is strenge sociale controle nodig op al het werk dat organisaties in het Amazonewoud leveren, of ze nu publiek, niet-gouvernementeel of privé zijn", oppert Taciana Gouveia van Abong. "Wel drukken we de regering op het hart duidelijk omlijnde, wettelijke criteria te hanteren opdat de controle op illegale activiteiten niet op de criminalisering neerkomt van degenen die ijveren voor de rechten van de Amazonevolkeren, voor een duurzaam beleid en sociale gerechtigheid".

Toevallig of niet, maar de aankondiging van de verscherpte controle komt er aan de vooravond van de publicatie van nieuwe cijfers over de - belabberde - staat van het Amazonewoud. Volgens Greenpeace zijn er tussen augustus en december vorig jaar nog maar eens 7.000 hectare verdwenen. De teelt van soja voor de productie van veevoeder of suikerriet voor de aanmaak van biobrandstof wordt landbouwgrootmacht Brazilië niet door iedereen in dank afgenomen.

Het is niet de eerste keer dat Brazilië, een land van continentale afmetingen, zijn soevereiniteit over het Amazonewoud verstrakt of in de verf zet. In de jaren zestig en zeventig deden ook de militaire bewindvoerders dat, zij het met heel andere doelstellingen: zij probeerden het Amazonegebied onder controle te krijgen door het te koloniseren. Dat gebeurde onder meer met de oprichting van het bekende, belastingvrije productie- en handelsgebied rondom Manaus.(KS)